Ο κόσμος το 2016 και πέρα: Ευρώπη και Ελλάδα
Ο κόσμος αλλάζει. Λόγω της τεχνολογικής προόδου, όλο και πιο γρήγορα. Κατά κάποιον τρόπο γίνεται όλο και πιο μικρός. Κατά συνέπεια, τα έθνη-κράτη χάνουν όλο και πιο πολύ την αρχική τους σημασία. Οσο κι αν δυσκολευόμαστε να καταλάβουμε τη θέση μας στη νέα πραγματικότητα, η οργάνωση της ζωής μας με βάση την εθνοτική συγγένεια και καταγωγή είναι θνησιγενής. Εδώ εντοπίζεται και μια σημαντική έλλειψη. Μια έλλειψη κατανόησης για το πώς λειτουργεί ή θα έπρεπε να λειτουργεί το οικονομικό και κοινωνικό στερέωμα. Και σ' αυτό οι διανοούμενοι, οι πολιτικοί ηγέτες και οι ειδικοί επιστήμονες δεν έχουν σταθεί, δυστυχώς, στο ύψος των περιστάσεων. Ακόμη και όταν επιτελούν την αποστολή τους, ο λαϊκισμός και το κυνήγι του εύκολου κέρδους των ΜΜΕ την εμποδίζουν να μαθευτεί. Ετσι οι περισσότεροι Ευρωπαίοι δεν είναι σε θέση να κατανοήσουν την παγκοσμιοποίηση. Και η παγκοσμιοποίηση δεν είναι καλή ή κακή, είναι πραγματικότητα.
Χρειαζόμαστε, λοιπόν, λύσεις στα προβλήματα της καθημερινότητάς μας στο πλαίσιο αυτής της πραγματικότητας. Αυτό δεν σημαίνει ότι ταυτίζομαι με την «απολιτική» άποψη ορισμένων - υποτίθεται − τεχνοκρατών. Οι εκδοχές της παγκοσμιοποίησης που ονειρευόμαστε για τον κόσμο μπορεί να είναι πολύ διαφορετικές μεταξύ τους. Κι αυτή είναι μια βαθιά πολιτική και ιδεολογική συζήτηση. Μια πρόταση που δυστυχώς φαίνεται να κυριαρχεί σήμερα είναι για έναν κόσμο με ασύδοτο χρηματοπιστωτικό τομέα, γεμάτο από υπεράκτιες εταιρείες και ουσιαστικά νόμιμη φοροδιαφυγή, με πλήρως απορρυθμισμένη αγορά εργασίας και με συνεχώς διευρυνόμενες ανισότητες εισοδήματος.
Αντίθετα, είναι τελείως διαφορετικό το όραμα για έναν κόσμο με ισχυρό κοινωνικό κράτος, που θα ενισχύεται από κάποιον φόρο στις χρηματοοικονομικές συναλλαγές. Εναν κόσμο με δίκαιο φορολογικό σύστημα για όλους και αναδιανομή πλούτου για την προστασία των αδυνάτων. Μια κοινωνία με πραγματικά ίσα δικαιώματα για τα μέλη της, ανεξάρτητα από τη φυλή, τη θρησκεία ή τον γενετήσιο προσανατολισμό τους. Η δεύτερη αυτή άποψη, το όραμα αυτό, είναι κατά τη γνώμη μου συμβατό και με την παγκοσμιοποίηση και με την εύρυθμη λειτουργία του καπιταλισμού. Για να μην πω ότι η επίτευξη του οράματος έχει ως προϋπόθεση την υγιή ιδιωτική πρωτοβουλία που θα αναπτύσσεται μέσα σε ένα παγκοσμιοποιημένο αλλά δίκαιο ρυθμιστικό πλαίσιο.
Η ελπίδα μου είναι ότι αυτό όντως μπορεί να ξεκινήσει στην Ευρώπη και να διαχυθεί σταδιακά στον υπόλοιπο κόσμο. Η κρίση είναι ίσως μια ευκαιρία να διορθωθούν τα λάθη του διεθνούς οικονομικού συστήματος που άλλωστε την προκάλεσαν. Το αδηφάγο και ασύδοτο χρηματοπιστωτικό σύστημα είτε πρέπει να πειστεί είτε πρέπει να εξαναγκαστεί να καταλάβει ότι χωρίς την κοινωνία όρθια ούτε το ίδιο έχει μέλλον. Δυστυχώς, η ΕΕ δεν έχει ακόμη κινηθεί με αποφασιστικότητα προς αυτή την κατεύθυνση. Η λύση σε πολλά από τα προβλήματα της ηπείρου μας βρίσκεται στην περαιτέρω σύσφιγξη της συνεργασίας των ευρωπαϊκών λαών, όχι στους ηγεμονισμούς και τη μισαλλοδοξία. Στην εμβάθυνση της δημοκρατίας και της συμμετοχικότητας που τόσο χρειάζεται η ΕΕ. Στη σταδιακή έστω οικοδόμηση μιας κοινής ευρωπαϊκής ταυτότητας. Πώς αλλιώς θα αντιμετωπίσουμε παγκόσμια προβλήματα - οικονομικά, περιβαλλοντικά, προσφυγικό - αν δεν σκεφτούμε να δώσουμε παγκόσμιες ή τουλάχιστον συλλογικές ευρωπαϊκές λύσεις;
Η ενοποιητική αυτή διαδικασία δεν είναι μια άνευρη ομογενοποίηση. Εκτός από την πολιτισμική διαφορετικότητα, που βλέπω ως πλούτο και όχι ως πρόβλημα για την Ευρώπη, η δική μου οπτική δίνει μεγάλη έμφαση στην τοπικότητα και την αρχή της επικουρικότητας. Παράλληλα, δηλαδή, με την ενοποιητική διαδικασία πρέπει να προχωρήσει και η μεγαλύτερη αυτοδιάθεση των μητροπολιτικών περιοχών της Ευρώπης. Η ουσιαστική ενίσχυση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης - η οποία σε αρκετές χώρες, με πρώτη την Ελλάδα, είναι αναγκαία - χρειάζεται για να προϋπαντήσει το μέλλον. Η ανάγκη οικοδόμησης μιας τοπικής δημοκρατίας - σε επίπεδο όχι περιφερειών αλλά πόλεων - είναι αναγκαία για να κάνουμε επιτέλους την αρχή της επικουρικότητας πράξη και όχι θεωρητική διακήρυξη. Η Ελλάδα - αγνοώντας τις απαιτήσεις των καιρών - έχει καθυστερήσει και έχει το πιο υδροκέφαλο και συγκεντρωτικό κράτος της ηπείρου μας.
Υπάρχουν ελπίδες η Ελλάδα να αρχίσει, επιτέλους, να συμβαδίζει με τον ευρωπαϊκό της περίγυρο; Σε πείσμα της περιρρέουσας ατμόσφαιρας, πιστεύω ότι η Ελλάδα σύντομα θα αρχίσει να ορθοποδεί. Οχι γιατί έχω ιδιαίτερη εμπιστοσύνη στην κυβέρνηση. Εξάλλου ούτε και στην προηγούμενη είχα. Παρ' όλα αυτά, η κατάσταση και το κλίμα στη χώρα μέσα στο 2016 θα βελτιωθεί, γιατί ο Τσίπρας έκανε τη μεγάλη στροφή. Κατάλαβε ότι η χώρα δεν μπορεί να επιβιώσει αποκομμένη από τον ευρωπαϊκό της περίγυρο. Δεν ήταν δεδομένο ότι θα το κατανοούσε εγκαίρως. Ευτυχώς το κατανόησε και τώρα μπορούμε να ελπίζουμε για το καλύτερο.
Αυτό καθόλου δεν σημαίνει πως πιστεύω ότι σύντομα θα μετασχηματιστεί το αποτυχημένο παραγωγικό μοντέλο της Ελλάδας. Αλλωστε και όταν πριν από λίγα χρόνια ζούσαμε σε συνθήκες σχετικής ομαλότητας δεν είχαμε κάνει αυτά που έπρεπε. Ούτε πιστεύω ότι θα γίνουν σύντομα οι απαραίτητες διοικητικές και θεσμικές τομές που χρειάζεται η χώρα. Χρειάζονται χρόνια για να καταλάβουν οι καινούργιοι κυβερνώντες ότι για να λειτουργήσει το κράτος δεν χρειάζονται ιδεοληψίες. Χρειάζονται υποχρεωτικοί κανόνες στοχοθέτησης και αξιολόγησης, καθώς και κίνητρα παραγωγικότητας. Από τη στιγμή που δεν έχουμε ακόμη εφαρμόσει βασικούς κανόνες δημόσιας διοίκησης, το πρόβλημά μας δεν είναι ιδεολογικό. Οπως αποδεικνύει το ευρωπαϊκό κεκτημένο, είναι κατά βάση ζήτημα στοιχειώδους λογικής.
Και εδώ, όμως, μακροπρόθεσμα είμαι αισιόδοξος. Με τη βοήθεια της τεχνολογίας και τη σταδιακή αλλαγή της νεποτιστικής πολιτικής μας κουλτούρας, η οποία δυστυχώς θέλει αλλαγή γενιάς για να επιτευχθεί, θα έρθει κάποτε και σ' εμάς ο αναγκαίος εκσυγχρονισμός. Μέχρι τότε, εκτός από το να βοηθήσουμε - ο καθένας από τη θέση του - την επιτάχυνση αυτής της διαδικασίας, χρειάζεται να οπλιστούμε με υπομονή. Πολλή υπομονή...
Ο κ. Γιάννης Μπουτάρης είναι δήμαρχος Θεσσαλονίκης.
http://www.tovima.gr/#
Σχόλια