Μυστικές διαπραγματεύσεις (και) για την Ελλάδα χωρίς την Ελλάδα

του Χάρη Καρανίκα

Το Protagon σε αποκλειστική συνεργασία με το Wikileaksαποκαλύπτει: Νέα εμπιστευτικά έγγραφα για τις διαπραγματεύσεις της νέας Συμφωνίας για το Εμπόριο των Υπηρεσιών (TiSA)

Τι κινδυνεύει να χαθεί για την Ελλάδα:

• Οικονομικά οφέλη από την αξιοποίηση μελλοντικών ενεργειακών πόρων
• Τόνωση των τοπικών οικονομιών από τις οδικές μεταφορές
• Διαχείριση οδικών υποδομών για εμπορεύματα
• Ο αγώνας με την Τουρκία για τις θαλάσσιες μεταφορές

Aποκαλύψεις για τις μυστικές διαπραγματεύσεις στο πλαίσιο της νέας διεθνούς Συμφωνίας για το Εμπόριο των Υπηρεσιών (Trade in Services Agreement – TiSA) φέρνει στο φως της δημοσιότητας το Wikileaks σε αποκλειστική συνεργασία με το Protagon.gr για την Ελλάδα. Στα εμπιστευτικά έγγραφα για την συμφωνία, εκτός από το Protagon.gr, πρόσβαση είχαν μεγάλα διεθνή μέσα ενημέρωσης όπως η γερμανική εφημερίδα Sueddeutsche Zeitung, η γαλλική Liberation, το ιταλικό περιοδικό L’Espresso, το γαλλικό αποκαλυπτικό site Mediapart, το ισπανικό Publico, το βρετανικό Κέντρο Ερευνητικής Δημοσιογραφίας (CIJ) και άλλοι φορείς.

«Θα μειωθεί η κυριαρχία των χωρών επί των ενεργειακών τους πόρων»
Τα νέα έγγραφα που αποκαλύπτονται σήμερα στην διεύθυνση www.wikileaks.org/tisa αφορούν τις διαπραγματεύσεις στους νευραλγικούς τομείς της ενέργειας, του περιβάλλοντος και των οδικών μεταφορών εμπορευμάτων. Οι εξελίξεις και η τελική συμφωνία αναμένεται να επηρεάσουν σημαντικά την Ελλάδα, καθώς, ο ενεργειακός τομέας πρωτίστως, αλλά και οι μεταφορές και οι περιβαλλοντικές υπηρεσίες, μπορεί να αποτελέσουν βασικούς μοχλούς ανάπτυξης για την χώρα μας. Σύμφωνα με τον Βίκτορ Μενότι, αναλυτή του Διεθνούς Φόρουμ για την Παγκοσμιοποίηση, ο οποίος ειδικεύεται σε θέματα ενέργειας και είχε πρόσβαση στα έγγραφα, οι προτάσεις που αναφέρονται σε αυτά «θα μειώσουν την κυριαρχία των χωρών επί των ενεργειακών τους πόρων, απαιτώντας από τα κράτη τη δημιουργία ελεύθερων αγορών για ξένους προμηθευτές υπηρεσιών που σχετίζονται με την ενέργεια, με αποτέλεσμα να αίρεται το δικαίωμα να εξασφαλίσουν τα κράτη εγχώρια οικονομικά οφέλη από την αξιοποίηση των ενεργειακών πόρων τους».

Στην συμφωνία TiSA συμμετέχουν περισσότερες από 50 χώρες, συμπεριλαμβανομένων των μελών της Ευρωπαϊκής Ενωσης η οποία διαπραγματεύεται κεντρικά. Οι χώρες αυτές, ανάμεσά τους οι ΗΠΑ, Αυστραλία, Καναδάς, Ιαπωνία, Μεξικό, Τουρκία και πολλές ακόμα παράγουν περίπου το 70% του παγκόσμιου ΑΕΠ – πρόκειται για την μεγαλύτερη αγορά υπηρεσιών στον πλανήτη - ενώ οι εξελίξεις των συζητήσεων που διεξάγονται με πρωτοφανή μυστικοπάθεια αφορούν τουλάχιστον 1,7 δισ. ανθρώπους.

Η αδράνεια της ΕΕ για τις μεταφορές
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον, όπως προκύπτει από τα νέα δεδομένα που αποκαλύπτονται στο Wikileaks, έχει η αδρανής στάση της ΕΕ στις διαπραγματεύσεις για τις οδικές εμπορευματικές μεταφορές – γεγονός που μπορεί να επηρεάσει τα ελληνικά συμφέροντα, καθώς, την ίδια ώρα η Τουρκία φαίνεται να επιδεικνύει ιδιαίτερο ενδιαφέρον και να λαμβάνει πρωτοβουλίες στην διαμόρφωση των τελικών κειμένων έτσι ώστε να διασφαλίσει τα εθνικά της συμφέροντα.

«Οι διαπραγματεύσεις στα πλαίσια της TiSA επικεντρώνονται στην ελαχιστοποίηση των ρυθμιστικών “εμποδίων” για το διεθνές εμπόριο υπηρεσιών. Τέτοιου είδους “εμπόδια” περιλαμβάνουν τους κανόνες περιβαλλοντικής προστασίας, την ενέργεια και τις μεταφορές ανάμεσα σε πολλούς ακόμα. Με αφορμή το υποτιθέμενο συμφέρον που μπορεί να προκύπτει από την διευκόλυνση του εμπορίου, οι περιβαλλοντικοί κανονισμοί είναι σε κίνδυνο να “εναρμονιστούν προς τα κάτω" στο χαμηλότερο κοινό παρονομαστή, και οι δημόσιες υπηρεσίες που αφορούν σε περιβαλλοντικά ευαίσθητους τομείς κινδυνεύουν να ιδιωτικοποιηθούν», αναφέρει η διεθνής περιβαλλοντική οργάνωση Friends of Earth, που είχε πρόσβαση στα ευαίσθητα έγγραφα της TiSA.

«Ενώ οι αρχηγοί κρατών προετοιμάζονται να υπογράψουν μια ιστορική συμφωνία των Ηνωμένων Εθνών στο Παρίσι για να αποφευχθεί η επιταχυνόμενη κλιματική καταστροφή, οι διαπραγματευτές που έχουν ορίσει συναντώνται στη Γενεύη για να σφυρηλατήσουν κρυφά μια νέα Συμφωνία για το Εμπόριο των Υπηρεσιών. Από την ανάλυση των νέων εγγράφων προκύπτει ότι TiSA περιλαμβάνει και τις ενεργειακές υπηρεσίες που θα μπορούσαν να επεκτείνουν την εκμετάλλευση των ορυκτών καυσίμων τα οποία προκαλούν την κλιματική αλλαγή», αναφέρει ο Βίκτορ Μενότι από το Διεθνές Φόρουμ για την Παγκοσμιοποίηση. Στα νέα έγγραφα για τις διαπραγματεύσεις της TiSA αναβιώνει, σύμφωνα με τον Μενότι, ένα πλαίσιο που πρωτοεμφανίστηκε πριν από μια δεκαετία κατά τη διάρκεια της κυβέρνησης Μπους-Τσένι, το οποίο είναι γνωστό ως «Ατζέντα της Halliburton» για τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου. «Η προτεινόμενη συμφωνία θα υπονόμευε απερίσκεπτα τις επείγουσες ενέργειες που πρέπει να πραγματοποιηθούν σε παγκόσμιο επίπεδο για τη μείωση των επικίνδυνων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, την δημιουργία θέσεων εργασίας στον τομέα της καθαρής ενέργειας, και την αύξηση της ενεργειακής ασφάλειας για τις οικονομίες των χωρών σε ολόκληρο τον πλανήτη», αναφέρει το Διεθνές Φόρουμ για την Παγκοσμιοποίηση.

H αδιαφάνεια στις συζητήσεις
Παρά το γεγονός ότι η νέα Συμφωνία για το Εμπόριο των Υπηρεσιών αφορά τα 2/3 της παγκόσμιας οικονομίας και επηρεάζει άμεσα τις ζωές εκατοντάδων εκατομμυρίων επαγγελματιών, οι διαπραγματεύσεις μεταξύ των χωρών που συμμετέχουν παραμένουν μυστικές. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων τριών ετών πολλά έγγραφα που αφορούν την διαμόρφωση της συμφωνίας έχουν χαρακτηριστεί από τις ΗΠΑ ως «εμπιστευτικά» για χρονικό διάστημα πέντε ετών από την στιγμή που τεθεί η TiSA σε ισχύ ή παύσουν οριστικά οι διαβουλεύσεις. «Πρέπει να αποθηκευθούν σε κλειδωμένο ή ασφαλές κτίριο, δωμάτιο ή συρτάρι», αναφέρεται στα σχετικά κείμενα.

Η αδιαφάνεια που διέπει τις συζητήσεις για την TiSA μόνο τυχαία δεν μπορεί να χαρακτηριστεί: οι διαπραγματεύσεις πραγματοποιούνται εκτός του πλαισίου του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, χωρίς την παρουσία κοινωνικών εταίρων και έτσι, η δημοσιοποίηση των πληροφοριών δεν κρίνεται «απαραίτητη». Μέχρι σήμερα τα εμπιστευτικά έγγραφα που έχουν διαρρεύσει στo Wikileaks περιγράφουν τις θέσεις των χωρών που συμμετέχουν στις συζητήσεις όχι μόνο για την ενέργεια, το περιβάλλον και τις οδικές εμπορευματικές μεταφορές αλλά επεκτείνονται και σε τομείς όπως αυτοί των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών, των τηλεπικοινωνιών, του ηλεκτρονικού εμπορίου και άλλων.

Tο νέο παράρτημα της TiSA για τις οδικές εμπορευματικές μεταφορές που αποκαλύπτει ο ιστότοποςwikileaks.org, επισημαίνει ότι «έχει ως στόχο την απελευθέρωση της πρόσβασης μίας χώρας-μέλους της συμφωνίας στις αγορές των άλλων μελών και των σχετικών υπηρεσιών με τέτοιο τρόπο ώστε να εξασφαλίζεται η ύπαρξη ενός υγιούς διεθνούς περιβάλλοντος ανταγωνισμού και η ομαλή λειτουργία της μεταφοράς των εμπορευμάτων, αναγνωρίζοντας το δικαίωμα των κυβερνήσεων να ελέγχουν τους εξωτερικούς παράγοντες». Ωστόσο, από τα σχόλια που παρατίθενται στην αρχή του κειμένου του εγγράφου γίνεται σαφές ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση «δεν αναγνωρίζει σαφή αξία στο παρόν παράρτημα, δεδομένης της φύσης των οδικών μεταφορών».

Το Wikileaks προσέφερε πρόσβαση σε ειδικούς - μέλη σωματείων οδικών μεταφορών που εξέτασαν το εμπιστευτικό έγγραφο. Οπως σημειώνει η Διεθνής Ομοσπονδία Εργαζομένων στις Μεταφορές (ITF) σε ανάλυσή της για το εμπιστευτικό παράρτημα της TiSA, η εφαρμογή των διατάξεων που περιγράφονται σε αυτό θα λειτουργήσει σαφώς «υπέρ της εδραίωσης των συμφερόντων των μεγάλων διεθνών εταιρειών των οδικών εμπορευματικών μεταφορών». Η ίδια πηγή αναφέρει ότι τα νέα δεδομένα που αποκαλύπτονται στο κείμενο θα πρέπει να συνδυαστούν με άλλα παραρτήματα της TiSA που έχουν διαρρεύσει και επιδρούν σημαντικά στις μεταφορές – συγκεκριμένα τα έγγραφα διαπραγματεύσεων για τις θαλάσσιες μεταφορές και τις υπηρεσίες αποστολών-μεταφορών. Σε όλες τις προαναφερθείσες περιπτώσεις, σύμφωνα με τους ειδικούς, δίνεται βαρύτητα στην εξυπηρέτηση των μεγάλων διεθνών παικτών, εις βάρος των μικρότερων που δραστηριοποιούνται σε ένα μόνο κομμάτι και όχι σε ολόκληρο το φάσμα των μεταφορικών υπηρεσιών.

Το ιδιαίτερο ενδιαφέρον της Τουρκίας
Σε παράρτημα της TiSA για τις θαλάσσιες μεταφορές που αποκαλύφθηκε από το Wikileaks φέτος το καλοκαίρι τονίζεται ότι στις εταιρείες μεταφορών που δραστηριοποιούνται στη θάλασσα και στην ξηρά ή και στον αέρα (multimodal transport operators) θα πρέπει να παρέχονται «λογικές» και «χωρίς διακρίσεις» προσβάσεις στις οδικές και σιδηροδρομικές υποδομές καθώς και στις εσωτερικές πλωτές οδούς και συναφείς βοηθητικές υπηρεσίες. Στο συγκεκριμένο έγγραφο, που συντάχθηκε τον Φεβρουάριο του 2015, η Τουρκία φαίνεται να επιδεικνύει ιδιαίτερο ενδιαφέρον λαμβάνοντας πρωτοβουλίες για την διαμόρφωσή του έτσι ώστε να διασφαλίσει τα εθνικά της συμφέροντα σε σχέση με πρόσβαση σε λιμάνια, στις υπηρεσίες που παρέχονται σε αυτά και στα οδικά, σιδηροδρομικά και υδάτινα δίκτυα γύρω από αυτά. Πρόκειται για τέσσερα άρθρα της TiSA τα οποία καθορίζουν και τις τοπικές θαλάσσιες μεταφορές ανάμεσα σε δύο μέλη της συμφωνίας, όπως για παράδειγμα μεταξύ της Τουρκίας και της ΕΕ - συγκεκριμένα στην περίπτωση του Αιγαίου μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας. Πουθενά αλλού στα έγγραφα που διέρρευσαν δεν διακρίνονται τόσο έντονες πρωτοβουλίες στην διαμόρφωση ενός τελικού κειμένου συμφωνίας από την πλευρά της Τουρκίας.

«Η Διεθνής Ομοσπονδία Εργαζομένων στις Μεταφορές θεωρεί ότι είναι σημαντικό οι κυβερνήσεις να εφαρμόσουν μια πολιτική μεταφορών που να εξυπηρετεί την ανάπτυξη των χωρών τους. Οι επιπτώσεις των διατάξεων που περιγράφονται στα έγγραφα της TiSA που διέρευσαν, μπορούν να αποτελέσουν σοβαρά εμπόδια για οποιοδήποτε κράτος θέλει να επενδύσει, να διαχειριστεί και να λειτουργήσει τις εθνικές υποδομές του, να προχωρήσει σε σχέδια για την ανάπτυξη», επισημαίνουν οι ειδικοί που μελέτησαν τα έγγραφα.

Μεγάλο προβληματισμό έχουν προκαλέσει οι διατάξεις που περιλαμβάνονται στα νέα έγγραφα των διαπραγματεύσεων οι οποίες προβλέπουν «διαδικασίες για την μεταβίβαση της διαχείρισης των δημόσιων υποδομών για υπηρεσίες logistics που σχετίζονται με τις οδικές μεταφορές». Οπως επισημαίνει η  Διεθνής Ομοσπονδία Εργαζομένων στις Μεταφορές, αυτές οι διατάξεις θα μπορούσαν να επιτρέχουν την ταχύτατη είσοδο μεγάλων παικτών στις αγορές εις βάρος των τοπικών οικονομιών.

«Εγείρονται πλέον ερωτήματα για το αν μία χώρα θα έχει την ικανότητα να διαχειρίζεται υποδομές, όπως δρόμους, γέφυρες και σήραγγες», επισημαίνει η Διεθνής Ομοσπονδία Εργαζομένων στις Μεταφορές, σημειώνοντας ότι οι εξαιρέσεις που μνημονεύονται στα νέα έγγραφα δεν αποτελούν επαρκείς εγγυήσεις για το δικαίωμα των χωρών μελών της συμφωνίας να ρυθμίζουν καινα προστατεύουν την ακεραιότητα και την εύρυθμη λειτουργία των υποδομών τους.

Η ταυτότητα της TiSA

Ποιες χώρες συμμετέχουν στις μυστικές διαβουλεύσεις για τη νέα παγκόσμια συμφωνία για το Εμπόριο των Υπηρεσιών (Trade in Services Agreement – TiSA):

• 51 χώρες (συμπεριλαμβανομένων των μελών της ΕΕ που διαπραγματεύεται κεντρικά)
• 1,7 δισ. πληθυσμός
• 2/3 του παγκόσμιου ΑΕΠ
• Αυστραλία, Καναδάς, Χιλή, Ταϊβάν, Κολομβία, Κόστα Ρίκα, Χονγκ Κονγκ, Ισλανδία, Ισραήλ, Ιαπωνία, Λίχτενσταϊν, Μεξικό, Νέα Ζηλανδία, Νορβηγία, Πακιστάν, Παναμάς, Παραγουάη, Περού, Νότιος Κορέα, Ελβετία, Τουρκία, Ουρουγουάη, ΗΠΑ, ΕΕ (Αυστρία, Βέλγιο, Βουλγαρία, Κύπρος, Κροατία, Τσεχία, Δανία, Εσθονία, Φινλανδία, Γαλλία, Γερμανία, Ελλάδα, Ουγγαρία, Ιρλανδία, Ιταλία, Λετονία, Λιθουανία, Λουξεμβούργο, Μάλτα, Ολλανδία, Πολωνία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Σλοβακία, Σλοβενία, Ισπανία, Σουηδία, Ηνωμένο Βασίλειο)
• Απούσες από τις διαπραγματεύσεις για την TiSA είναι οι χώρες BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα και Νότιος Αφρική). Η Κίνα είχε εκδηλώσει ενδιαφέρον να συμμετάσχει, όμως οι ΗΠΑ δεν επιθυμούν την εμπλοκή της στην νέα Συμφωνία για το Εμπόριο των Υπηρεσιών.