Ανθρωποι και σκύλοι


Δεν θέλει και πολύ ο άνθρωπος για να παρασυρθεί. Δώσ' του ένα σκυλί και ένα κουδούνι και θα βρει αυτός τρόπο να μείνει στην ιστορία.
Για δεκαετίες, στην πλειονότητά τους οι επιστήμονες αντιμετώπιζαν τον άνθρωπο σαν ένα «μαύρο κουτί», που είχε απλώς την ικανότητα να επεξεργάζεται εντολές και σε αυτές να αντιδρά αυτόματα. Πίστευαν πως καμία προσωπική διεργασία δεν ελάμβανε χώρα.
Κάτι που η ψυχολογία ως επιστήμη ήταν στις αρχές της, κάτι που η ψυχολογία του κόσμου ήταν στα κάτω της (μιλάμε για λίγες δεκαετίες μετά τη βιομηχανική επανάσταση, που ο εργάτης δούλευε υπό άθλιες συνθήκες και τα κοινωνικά και εργασιακά δικαιώματα χάνονταν στον καπνό των εργοστασίων), κάτι που η ψυχολογία του ατόμου δεν υφίσταντο ούτε καν ως έννοια (έπρεπε να φτάσουμε στη δεκαετία του '60 για να συνδεθεί η ανθρώπινη ψυχολογία με τα εξατομικευμένα συναισθήματα κάθε ατόμου χωριστά), μην τα πολυλογώ -που τα πολυλόγισα δηλαδή- ήταν ο Παβλόφ και τα σκυλιά του που μας κάνανε ανθρώπους.
Χτύπαγε τα καμπανάκια ο Παβλόφ, τρέχαν τα σάλια των σκυλιών που είχαν συνδέσει τον ήχο από τις κουδούνες με το φαγητό. Ακόμη κι αν δεν τα τάιζε, τα δυστυχή ζώα μόλις άκουγαν τον συγκεκριμένο ήχο ξερογλείφονταν. Λέω «δυστυχή» γιατί ουκ ολίγα πέθαναν στα χέρια του διάσημου επιστήμονα, που βραβεύτηκε μάλιστα και με Νόμπελ για τις έρευνές του.
Πράγματι, οι μελέτες του ήταν ρηξικέλευθες: όπως ο σκύλος, έτσι και ο άνθρωπος μπορεί, αν εκπαιδευτεί, να συνδέει τεχνητά ερεθίσματα με ενστικτώδεις λειτουργίες του οργανισμού, που τις ονόμασε «εξαρτημένα αντανακλαστικά».
Ο Παβλόφ ουσιαστικά απέδειξε πως η σχέση περιβάλλοντος - ερεθίσματος - ανθρώπινης αντίδρασης υφίσταται και μπορεί να προκαθοριστεί: Χτυπάω καμπανάκι, εκκρίνεται σάλιο. Χιόνια στο καμπαναριό, Χριστούγεννα σημαίνουν... Συγκεκριμένο «σήμα» δίνει συγκεκριμένη «αντίδραση», προκαθορίζοντας τις εξελίξεις.
Το μυστικό στην όλη διαδικασία είναι ένα: η επανάληψη. Επαναλαμβάνοντας το ίδιο μοτίβο και συνδέοντας ένα επιθυμητό προϊόν με συγκεκριμένο ήχο, χρώμα, αίσθηση ή άλλο προϊόν, έχω προκαθορίσει το αποτέλεσμα.
Ο άνθρωπος παύει να φέρεται ως μονάδα, με ξεχωριστά χαρακτηριστικά και αυθύπαρκτη προσωπικότητα, και δρα ως μηχανοποιημένο αυτόματο: Χτυπάω καμπανάκι, εκκρίνεται σάλιο. Χιόνια στο καμπαναριό, Χριστούγεννα σημαίνουν.
Το Νόμπελ του Παβλόφ μπορεί ως χρηματική αξία να του το πήραν οι μπολσεβίκοι, ωστόσο στην καπιταλιστική Δύση βρήκε πρόσφορο έδαφος, άνθισε και μας έχει πεθάνει στην κωδωνοκρουσία.
Από διαφημιστικές καμπάνιες μέχρι πολιτικές προπαγάνδες στα πειράματα του Παβλόφ στηρίζονται.
Ειδικά αν ο άνθρωπος έχει μεγαλώσει και σε ένα περιβάλλον που δεν προσφέρει ικανά ερεθίσματα (είναι άνευρο, άχρωμο, άγευστο και άοσμο ή το αντίθετο, βρομερό και τρισάθλιο) τόσο πιο ευάλωτος είναι στα «σήματα» τύπου «κουδούνισμα - κρέας».
Ελα όμως που αν κουδουνίσεις μια, κουδουνίσεις δυο, κουδουνίσεις τρεις και πέντε και δεν ρίξεις «κρέας», τότε το αντανακλαστικό μειώνεται. Παύει ο «σκύλος» να το περιμένει. Το γεγονός αυτό προβλημάτισε τους «κωδωνοκράτορες». Οχι για πολύ, όμως.
Παρατήρησαν πως μπορεί μεν να εξασθενεί η επίδραση του «σήματος», ωστόσο η συνεχής επανάληψη των «σημάτων» χωρίς δικαίωση προκαλεί βαθμιαία μια κατάσταση ύπνωσης στον οργανισμό. Με απλά λόγια, αν κουδουνίζεις μόνο και δεν ταΐζεις ποτέ, τότε ο «σκύλος» κουράζεται να περιμένει και περνάει σε αυτό που ονομάζουμε «κατάσταση αποχαυνώσεως».
Η βούληση αναστέλλεται, η κριτική ικανότητα παραλύει, η προσωπικότητα εκμηδενίζεται. Το φαινόμενο ονομάστηκε «μουδιασμένη συνείδηση».
Εγώ πάλι, ώρες ώρες, το λέω «τηλεόραση». Ειδικά τώρα τελευταία. Που νιώθω να μου βαράνε κουδούνια από παντού και έχω χάσει και την πολιτική μου ορθότητα και την αυτοσυγκράτησή μου και βρίσκω παρηγοριά στα κατώτερα ένστικτα του θυμού και της οργής: ανοίγω το TV και κάθε λίγο και λιγάκι σκάει ένα μήνυμα δευτερολέπτων που προπαγανδίζει εκστρατεία υπέρ συγκεκριμένου καναλιού, το οποίο έχει απλήρωτους τους εργαζόμενούς του.
Είναι δε τόσο μικρή η διάρκεια του σήματος που δεν προλαβαίνεις να αλλάξεις κανάλι.
Σου καρφώνεται στο μυαλό, θες δε θες. Και τότε, κάπου μεταξύ οργής και δυσθυμίας, μου 'ρθε ιδέα: αλήθεια, αν η κυβέρνηση έθετε ως απλό όρο για τις άδειες να απαγορεύεται η «τοποθέτηση προϊόντος» στις τηλεοπτικές εκπομπές, πόσα «κουδούνια» θα σώπαιναν; Αντε, γιατί μ' έπιασε πονοκέφαλος!
http://www.efsyn.gr/

Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Κυκλοφορεί ο ΚΑΤΟΙΚΟΣ ο κουτσοφλέβαρος...

Κυκλοφορεί ο Χριστουγενιάτικος ΚΑΤΟΙΚΟΣ!

Κυκλοφορεί ηλεκτρονικά ο ΚΑΤΟΙΚΟΣ Νοεμβρίου!