Τέσσερα ερωτήματα σχετικά με την επίθεση στο Παρίσι, την Ευρώπη και το ISIS

του James Butler

1. Τι προσπαθεί να πετύχει η τρομοκρατία;

Αν και η ίδια η «τρομοκρατία» είναι ένα είδος πολιτικού ποδοσφαίρου –ο ορισμός της εξαρτάται από την πολιτική της ερμηνεία– είναι λογικό να την θεωρούμε ως μια ασύμμετρη πράξη πολέμου, με σκοπό την προβολή ενός μηνύματος με τη χρήση της βίας, ώστε είτε να «οξύνει τις αντιθέσεις» μέσα σε μια κοινωνία είτε να προκαλέσει τη σπασμωδική αντίδραση του αντιπάλου.

Οι δύο κυρίαρχες ερμηνείες της «ισλαμικής» τρομοκρατίας εντοπίζουν το πρόβλημα είτε σε μια υποθετική αποτυχία του ισλαμικού πολιτισμού να εκσυγχρονιστεί (η συντηρητική άποψη) είτε ως αποτέλεσμα διαστρεβλωμένης ερμηνείας από τους σύγχρονούς ουαχαμπίτες (τυπική φιλελεύθερη άποψη). Όπως επισημαίνει ο Arun Kundnani, η επιμονή σε καθαρά ιδεολογικούς λόγους γένεσης του φαινομένου συσκοτίζει τους ευρύτερους πολιτικούς ανταγωνισμούς στον «πόλεμο κατά της τρομοκρατίας», τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό μέτωπο.

Διαβάζοντας το κύριο άρθρο της Liberation, αυτό που κάνει εντύπωση είναι η παντελής έλλειψη αναφοράς σε οποιαδήποτε κίνητρα από την μεριά των επιτιθέμενων: ​​πρόκειται για «τυφλή τρομοκρατία» και «αυτοκτονικό μυστικισμό». Τα λίγα που ξέρουμε είναι ότι ένας εισβολέας αναφέρθηκε στη σύγκρουση στη Συρία πριν πραγματοποιήσει τις εκτελέσεις και ότι το ISIS ανέλαβε την ευθύνη για τις επιθέσεις. Αυτό φαίνεται να ι ταιριάζει με τις δηλώσεις που διαβάζουμε ή ακούμε από δράστες άλλων τρομοκρατικών επιθέσεων: αυτό που συνδέει τον Τζοχάρ Τσαρνάεφ, έναν από τους βομβιστές της Βοστώνης, με τους δολοφόνους του Lee Rigby[1] είναι μια κοινή αντίληψη ενός πολέμου της Δύσης εναντίον των μουσουλμάνων, διεξαγόμενου στο Ιράκ και το Αφγανιστάν, καθώς και η πρόθεση για μεταφορά αυτής της σύγκρουσης στη Δύση.

Οι αποτυχίες της βρετανικής πολιτικής της πολυπολιτισμικότητας και της γαλλικής πολικής της αφομοίωσης να σταματήσουν τον ρατσισμό και την ξενοφοβία αποτελούν το κλειδί για την κατανόηση των κινήτρων πολλών από εκείνους που έλκονται από την ισλαμιστική πολιτική. Επίσης, κι αυτό το παραδέχονται και οι ίδιοι οι μαχητές του ISIS, όσον αφορά τους λόγους που τους παρακινούν να δράσουν, η θεολογία είναι δευτερεύων λόγος σε σχέση με τις συνέπειες του πολέμου. Πάντως, δίκαια ή άδικα, υπάρχει σαφής συλλογιστική που θεωρεί τους σκοτωμούς απάντηση στις δολοφονίες αμάχων στο Ιράκ, ως μέρος μιας παγκόσμιας μάχης. Αυτή η τρομοκρατία απέχει αρκετά από το να είναι «τυφλή» και ως εκ τούτου ακατανόητη: Έχει στόχο να εξωθήσει τη Δύση σε πόλεμο και δρακόντεια μέτρα ασφαλείας, έτσι ώστε να «αποδείξει» τον ισχυρισμό ότι η Δύση επιδιώκει την εξολόθρευση όλων των μουσουλμάνων.

Αν πάρουμε στα σοβαρά το τι λένε οι τρομοκράτες για τους λόγους των πράξεών τους, όπως οι επιθέσεις στο Παρίσι, τότε, αντί να τις θεωρούμε ακατανόητες, θα καταλάβουμε με σαφήνεια ότι τροφοδοτούνται από τη στρατιωτική κατοχή, τις φυλακίσεις και τους βομβαρδισμούς. Το να εξακολουθήσουμε να επιμένουμε στις ίδιες τακτικές, μοιάζει να είναι αυτός καθαυτός ο ορισμός της τρέλας: Αν για κάτι μπορούμε να είμαστε βέβαιοι, αυτό είναι ότι οι βομβαρδισμοί, με άμεσες απώλειες αμάχων, οι «παράπλευρες| ζημιές και η μακροχρόνια καταστροφή των υποδομών –πόσο μάλλον τα συχνά «λάθη| όπως ο βομβαρδισμός Νοσοκομείων και πολυκατοικιών– χρησιμεύουν μόνο στο να ενισχύσουν την στρατολόγηση στο ISIS.

2. Ποιος τελικά δικαιούται να είναι ελεύθερος;

Ένα κύριο χαρακτηριστικό της αρθρογραφίας σχετικά με την επίθεση στο Παρίσι είναι μια νεφελώδης αίσθηση ότι ήταν κυρίως μια επίθεση στην ελευθερία, μαζί με το στερεοτυπικό εγκώμιο των γαλλικών και ευρωπαϊκών ελευθεριών, που εκτείνονται από την απόλαυση της οινοποσίας μέχρι την καθολική ψηφοφορία. Την ίδια στιγμή, οι Γάλλοι νομοθέτες προετοιμάζουν την παράταση για τρεις μήνες της κατάστασης έκτακτης ανάγκης –χορήγηση εκτεταμένων εξουσιών αστυνόμευσης και περιορισμοί στην ελευθερία του συνέρχεσθαι– και προτείνουν μόνιμη τροποποίηση του νόμου του 1955 που διέπει τις έκτακτες εξουσίες. Δεξιοί πολιτικοί της Γαλλίας έχουν προτείνει τα πάντα, από στρατόπεδα εγκλεισμού των υπόπτων για τρομοκρατία (Wauquiez) έως την μόνιμη ενίσχυση των εξουσιών της αστυνομίας και την υποχρεωτική στρατιωτική θητεία (Eric Ciotti). Εν τω μεταξύ, ο Ντέιβιντ Κάμερον διαβεβαίωσε τον λαό ότι σκοπεύει να προσλάβει επιπλέον 2.000 κατασκόπους, και διάφοροι χρήσιμοι ηλίθιοι πιέζουν για την υιοθέτηση του Snooper’s Charter[2] — παρά το γεγονός ότι ανάλογες εξουσίες δεν μπόρεσαν, στο παραμικρό, να αποτρέψουν τις επιθέσεις στο Παρίσι. Η ελευθερία επαινείται θεωρητικά και προσβάλλεται στην πράξη.

Ωστόσο, ο επίσημος περιορισμός της ελευθερίας και τα προγράμματα παρακολούθησης έχουν ευρύτερες κοινωνικές επιπτώσεις. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, το κυβερνητικό Πρόγραμμα Αποτροπής προωθεί την κουλτούρα της υποψίας που νομιμοποιεί τη στοχοποίηση όλων των μουσουλμάνων. Σε μια τέτοια κουλτούρα, τα βίαια αντίποινα εναντίον μουσουλμάνων είναι η φυσική συνέπεια των φρικαλεοτήτων: Αυτό συνέβη μετά τη δολοφονία του Lee Rigby στο Γούλγουιτς και επίσης παρόμοιες επιθέσεις φαίνεται να λαμβάνουν χώρα στη Γαλλία. Αυτό θα έπρεπε να μας καθιστά σαφές ότι οι περιορισμοί, οι παρενοχλήσεις και οι εισβολές θα βιωθούν διαφορικά στην κοινωνία μας, εξαιτίας της διαχωριστικής και φυλετικής της δομής: μετά την επίθεση στο Γούλγουιτς, ο πολιτικός συντάκτης του BBC μπορούσε να πει ότι οι επιτιθέμενοι είχαν «εμφάνιση μουσουλμάνων»: καθώς φορούσαν με τζιν και σακάκι, το σχόλιο μπορούσε να αφορά μόνο το χρώμα του δέρματός τους.

Τέτοιες στιγμές, το ρατσιστικό κατασκεύασμα της ισλαμοφοβίας γίνεται ξεκάθαρο. Από κάτι τέτοιες φράσεις μπορούμε να δούμε ποιους θα επιβαρύνουν οι μεγαλύτερες ακρότητες της νέας κουλτούρας ασφαλείας.

3. Πώς αντιλαμβανόμαστε το ISIS;

Υπάρχει μια εύκολη αριστερίστικη εξήγηση για τις τρομοκρατικές επιθέσεις, που καταδεικνύει τις επιπτώσεις της αμερικανικής στρατιωτικής κατοχής και της βίας ως παράγοντα που γεννά τρομοκρατικές ομάδες, ενώ μερικές φορές φτάνει στο σημείο να εκφράζει μια αμφιλεγόμενη αλληλεγγύη σ’ αυτές.

Η καταδίκη της αιματηρής θεοκρατίας του ISIS πρέπει να είναι απόλυτη. Και, αντί να παραμένουμε σε μια μηχανιστική εξήγηση της σχέσης της στρατιωτικής κατοχής και του ISIS, πρέπει να λάβουμε υπόψη τον αυτόνομο ρόλο της ιδεολογίας (η υπεραντιδραστική εκδοχή του Ισλάμ που ακολουθούν οι ηγέτες του ISIS, η οποία ισχυρίζονται ότι εξηγεί τα δεινά του παρόντος και προσφέρει μια απλή συνταγή για την αντιμετώπιση τους) παράλληλα με τη σχετικά μικρή και έμμεση αναφορά στην πίστη όπως εκφράστηκε από την πλειοψηφία των ανθρώπων που υπηρετούν ως λειτουργοί ή μαχητές του. Μια πλήρης διερεύνηση του ζητήματος αυτού θα απαιτούσε, βέβαια, πολύ μεγαλύτερη έκταση· περιορίζομαι να επισημάνω ότι θεωρώ απαραίτητο να κατανοήσουμε τόσο γιατί οι βομβαρδισμοί θα είναι αναποτελεσματικοί και πόσο δυσεπίλυτη γίνεται η σύγκρουση όσο δεν θεωρείται αναπόσπαστο κομμάτι της ευρύτερης περιοχής.

Αξίζει να σημειωθεί, εδώ, ότι οποιαδήποτε προσπάθεια να σταματήσουμε την χρηματοδότηση του ISIS που δεν επικεντρώνεται στα χρήματα που διοχετεύονται από τη Σαουδική Αραβία και στην μαύρη αγορά εξαγωγών πετρελαίου, ή δεν αναγνωρίζει ότι το καθεστώς που προσπαθεί να οικοδομήσει το ISIS στη Ράκα βασίζεται εν πολλοίς στο σαουδαραβικό μοντέλο, είναι καταδικασμένη σε αποτυχία. Εδώ τα συμφέροντα των ΗΠΑ και των πετρελαϊκών εταιριών είναι ξεκάθαρα. Αλλά οποιαδήποτε λύση στη Συρία προϋποθέτει την απόφαση του τουρκικού κράτους να παραιτηθεί από τις εδαφικές διεκδικήσεις και την καταστολή των κουρδικών κινημάτων, παράλληλα με την παραδοχή των δυνάμεων ότι έχουν κατά κανόνα υποστηρίξει φιλοσαουδαραβικές ή φιλοκαταριανές δυνάμεις στην περιοχή, καθώς και τον κατευθυνόμενο από την Σαουδική Αραβία πόλεμο στην Υεμένη.

Όλα αυτά αποτελούν απαραίτητες, αλλά όχι επαρκείς προϋποθέσεις για να νικήσουμε το ISIS: ακόμα και να διακοπεί η χρηματοδότησή του και αποστρατιωτικοποιηθεί η εξωτερική πολιτική της Δύσης, οι ηγέτες του ISIS θα διατηρούν το όραμά τους για την ίδρυση ενός χαλιφάτου — αν και ένα μεγάλο μέρος της ισχύς και της αίγλης τους θα εξαφανιστεί. Μια εξέταση των πολιτικών προοπτικών στην περιοχή πρέπει να λάβει υπόψη της την κληρονομιά της αποικιοκρατίας –ρητής και συγκεκαλυμμένης– και τις μεταμορφώσεις της. Από τη στιγμή που είναι φανερό ότι μια στρατιωτική λύση δεν μπορεί να πετύχει, η πολιτική μας σκέψη πρέπει να κινηθεί και πάνω σ’ αυτήν τη γραμμή.

4. Ποιος δικαιούται να θρηνεί;

Υπήρξε πολύ έντονος σχολιασμός στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σχετικά με τη διαφορά του δημόσιου πένθους για τα θύματα της επίθεσης στο Παρίσι και την ουσιαστική ανυπαρξία του για τα άτομα που σκοτώθηκαν από βομβιστικές επιθέσεις αυτοκτονίας στη Βηρυτό, την προηγούμενη ημέρα. Επίσης, σχολιαστές συνέκριναν τον αριθμό των θυμάτων με τον σχεδόν καθημερινό αριθμό θυμάτων του συριακού εμφύλιου πολέμου.

Τα παραπάνω θεωρήθηκαν ενδεικτικά μιας νοοτροπίας που αποδίδει μεγαλύτερη αξία στη ζωή των Ευρωπαίων από αυτή των Αράβων, θεωρεί ότι η βία και ο θάνατος είναι ένα «φυσιολογικό» κομμάτι της ζωής στη Μέση Ανατολή, αλλά σοκαριστικό όταν φτάσει τις πρωτεύουσες της Ευρώπης. Στα χέρια ορισμένων αριστερών, το κομβικό ζήτημα του πώς εκτιμούμε την ανθρώπινη ζωή μετατρέπεται σε ένα τετριμμένο μέσο απόδειξης κάποιας πολιτικής ανωτερότητας. Ούτε έχει κάποια χρησιμότητα απλώς να επισημαίνεις πόσο άνισο μπορεί να είναι το ανθρώπινο ενδιαφέρον. Αντ’ αυτού, ίσως είναι καλύτερα να εκμεταλλευτούμε το κύμα συμπαράστασης που αναπτύχθηκε για το Παρίσι και να επιμείνουμε στο να το επεκτείνουμε προς τον διακηρυσσόμενο σύμφωνα με τις αξίες της Αριστεράς οικουμενισμό: αν εκτιμούμε τις ανθρώπινες ζωές το ίδιο, τότε θα πρέπει να οικοδομήσουμε ένα πολιτικό σχέδιο στο οποίο η αξία της ζωής ενός Σύρου πρόσφυγα που διασχίζει απεγνωσμένα τη Μεσόγειο με μια εύθραυστη λέμβο ή μιας νοσοκόμας στη Βυρηττό, θα αποτιμάται το ίδιο με εκείνη του θεατή μιας συναυλίας στην Πόλη των Φώτων. Μια τέτοια πρόταση, αν υποστηριχτεί σοβαρά, υψώνει ένα λάβαρο ενάντια τόσο στους αιμοδιψής ηγέτες του ISIS όσο και στους ατλαντικούς και Ευρωπαίους θιασώτες της ασφάλειας και της στρατιωτικοποίησης των συνόρων.

Η είδηση ​​ότι ένας από τους βομβιστές του Παρισιού μπορεί να έφτασε στην Ευρώπη αξιοποιώντας τους δρόμους των προσφύγων, μας δείχνει ότι είναι σημαντικό, ως αντίλογος, να τονιστεί η ανάγκη μιας ευρωπαϊκής πολιτικής αντιμετώπισης του προσφυγικού και να εντείνουμε την αλληλεγγύη στους πρόσφυγες και τους μετανάστες που ήδη αντιμετωπίζονται με καχυποψία και κατακραυγή σε όλη την ήπειρο. Ήδη, ο συντηρητικός Πολωνός ευρωβουλευτής Konrad Szymański (μεταξύ άλλων) επιμένει ότι οι επιθέσεις στο Παρίσι σημαίνουν ότι η Πολωνία δεν μπορεί να δεχτεί τον συμφωνημένο αριθμό προσφύγων. Επίσης, Σλοβάκοι και Ούγγροι αξιωματούχοι ενδέχεται να σαμποτάρουν την επόμενη σύνοδο κορυφής της Ε.Ε. για το προσφυγικό.

Αυτές οι αντιδράσεις δεν περιορίζονται στην Δεξιά: ο αλλοπρόσαλλος Σλαβόι Ζίζεκ είχε την ευκαιρία να επιβεβαιώσει (και πάλι) την επιστροφή του στον ευρωκεντρισμό σε ένα φλύαρο κείμενο, το οποίο ακροβατεί μεταξύ θεωριών συνωμοσίας (επιμένοντας ότι οι πρόσφυγες έχουν μια ανυπέρβλητη αδυναμία «ενσωμάτωσης») και αποκήρυξης της κληρονομιάς του ιμπεριαλισμού — με άλλα λόγια, μια ξενοφοβική πολιτική θέση με οικουμενική ρητορική. Η ευκολία με την οποία υιοθετούνται τέτοιες θέσεις, υπογραμμίζουν την ανάγκη να επιβεβαιώσουμε την αλληλεγγύη μας προς τους πρόσφυγες, και να απορρίψουμε τα προγράμματα που έχουν σχεδιαστεί για να τους αφήσουν να πεθαίνουν στα σύνορα της Ευρώπης.

Η πολιτική μας απάντηση, επομένως, δεν μπορεί να είναι η εύκολη προσφυγή στον πόλεμο: Το βέβαιο είναι ότι ο πόλεμος γεννά κινήματα όπως το ISIS. Στο εσωτερικό, θα πρέπει να απαιτήσουμε από τις κυβερνήσεις μας να δεχτούν την εγκατάσταση προσφύγων και μεταναστών από την Συρία και το Ιράκ, και η Ευρώπη να ανοίξει ασφαλείς οδούς μετακίνησης μακριά από το πεδίο δράσης των εγκληματικών συμμοριών και της μαφίας. Επιπλέον, πρέπει να αντιμετωπίσουμε τις αποτυχίες του βρετανικού συστήματος πολυπολιτισμικότητας και να αντισταθούμε στην επιβολή Προγραμμάτων Αποτροπής και άλλων προγραμμάτων παρακολούθησης και στην ρατσιστική κουλτούρα που εμπεριέχουν. Επίσης, πρέπει να απαιτήσουμε από τη Βρετανία να σταματήσει τη δουλοπρεπή αλλά κερδοφόρα σχέση της με το σαουδαραβικό καθεστώς.

Η οικοδόμηση ενός πολιτικού κινήματος αλληλεγγύης στους μετανάστες και τους πρόσφυγες είναι άμεσης σημασίας: η Ε.Ε. αναμένει άλλα 3 εκατομμύρια πρόσφυγες μέσα στο 2016. Το πολιτικό ζήτημα είναι αυτό που καθορίζει την περίοδο που διανύουμε και πρέπει να το αντιμετωπίσουμε άμεσα και επαρκώς.

Ο James Butler είναι συγγραφέας, ερευνητής και συνεκδότης του novaramedia.com. Το κείμενο δημοσιεύθηκε στο http://wire.novaramedia.com

[1] Βρετανός στρατιώτης που σκοτώθηκε στο Γούλγουιτς του Λονδίνου από δύο μουσουλμάνους νιγηριανής καταγωγής, που θέλησαν να εκδικηθούν για τη δολοφονία μουσουλμάνων από τις βρετανικές ένοπλες δυνάμεις (Σ.τ.Μ.)

[2] Παρατσούκλι του Draft Communications Data Bill, νομοσχέδιου που προτείνει η Υπουργός Εσωτερικών της Βρετανίας Theresa May, σύμφωνα με το οποίο οι πάροχοι υπηρεσιών διαδικτύου και κινητής τηλεφωνίας θα διατηρούν για 12 μήνες αρχεία των δραστηριοτήτων κάθε χρήστη (περιήγησης στο διαδίκτυο, κοινωνικών δικτύων, ηλεκτρονικής αλληλογραφίας, κλήσεων και μηνυμάτων). (ΣτΜ)

Πηγη: Ενθέματα - Μετάφραση: Γιάννης Χατζηδημητράκης