Μια πολύ καλή δουλειά απο το Δήμο Συκεών, που αξίζει της προσοχής μας!

Σχολικά βιβλία από το 1802

Μια σπάνια συλλογή σχολικών βιβλίων από τις αλησμόνητες πατρίδες, τα οποία διδάσκονταν σε μαθητές της Καππαδοκίας και της Μικράς Ασίας, στα «καραμανλίδικα», καθώς επίσης παλιές σχολικές εκδόσεις από τυπογραφεία του Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης, της Λειψίας και της Βιέννης, αλλά και από πεφωτισμένους συγγραφείς, όπως οι Κοραής, Βούλγαρης και Νεόφυτος Δούκας, παρουσιάζεται σε έκθεση, που φιλοξενείται στο Πολιτιστικό Κέντρο του δήμου Συκεών.

Τα βιβλία προέρχονται από το αρχείο του Κέντρου Ιστορίας του δήμου, το οποίο διαμορφώνει με προσωπικό ενδιαφέρον εδώ και 30 χρόνια ο διευθυντής του και εκπαιδευτικός, Κώστας Νίγδελης.

Η συλλογή περιλαμβάνει περί τους 1.200 παλιούς και νέους τίτλους - που χρονολογούνται από το 1802 ως σήμερα - εκ των οποίων παρουσιάζονται στην έκθεση 500, κυρίως αναγνωστικά, βιβλία αριθμητικής, φυτολογίας, χάρτες, σχολικά βοηθήματα και τετράδια με σημειώσεις μαθητών.

«Από τα βιβλία αυτά αντλούμε πληροφορίες για τα μαθήματα που διδάσκονταν σε παλαιότερες εποχές οι μαθητές και σήμερα δεν υπάρχουν, επιπλέον για την εκδοτική δραστηριότητα ορισμένων περιοχών και για το πατριωτικό και θρησκευτικό φρόνημα που διακατείχε την εκπαιδευτική κοινότητα σε κάποιες ιστορικές περιόδους», επισημαίνει ο κ. Νίγδελης.

Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι τα «Κιτάπ Σερίφ» (Βιβλία του Κυρίου) που είναι γραμμένα στα «καραμανλίδικα», οι θρησκευτικές εκδόσεις του Πατριαρχείου Κωνσταντινούπολης, έκδοση της Χίου με τίτλο «Στοιχεία Φυτολογίας» (1947), καθώς και σχολικό βιβλίο «Γεωλογίας και Ορυκτολογίας» του 1917.

Σπάνιες εκδόσεις

Ένα από τα σημαντικότερα βιβλία της έκθεσης είναι η «Σύνοψις Ιεράς Ιστορίας ή μάθημα Χριστιανικής Διδασκαλίας», γραμμένο από τον Αδαμάντιο Κοραή, που εκδόθηκε το 1857 από τυπογραφείο της Σμύρνης. Έχει θρησκευτικό περιεχόμενο και αποτελεί μία από τις σπάνιες διασωθείσες εκδόσεις της Σμύρνης.

Θρησκευτικού περιεχομένου είναι και το βιβλίο «Ιστορία της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας» του Κωνσταντίνου Ζαχαριάδη, καθηγητή της Μεγάλης του Γένους Σχολής. Εκδόθηκε το 1885 από το τυπογραφείο του Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης. Την ίδια περίοδο εκδόθηκαν στο τυπογραφείο του Ιωάννη Σβεκίου, στη Βιέννημ οι «Λόγοι των Αττικών Ρητόρων».

Στα παλαιότερα βιβλία της συλλογής, που φιλοξενείται στην έκθεση, περιλαμβάνονται το «Θουκιδίδου του Ολόρου περί του Πελοποννησιακού Πολέμου», εκδοθέν το 1802 στο τυπογραφείο του Νικολάου Γλυκύ και το «Λεξικόν Ενδόξων Ανδρών» της ιστορίας του Θουκιδίδη, που εκδόθηκε το 1806 στο τυπογραφείο Βενδώτη, στη Βιέννη, με σχολιασμούς του Νεόφυτου Δούκα. Περιλαμβάνει πληροφορίες γεωγραφικών περιοχών της Ελλάδας και μεγάλων στρατηγών της θεματολογίας του Θουκιδίδη.

Τα καραμανλίδικα

Σε βιβλίο της Αγίας Γραφής που είναι γραμμένη το 1869 και διδάσκονταν σε μαθητές της Καππαδοκίας, αναφέρεται η γενεαλογία του Ιησού Χριστού από το κατά Ματθαίον ευαγγέλιο στην καραμανλίδικη γλώσσα: «Αβραάμ ογλού & Δαβίδ ογλού Ιησούς Χριστοσούν τενασουλουνούν κιταπή» (δηλαδή «Το βιβλίο της γενεαλογίας του Ιησού Χριστού, υιού του Αβραάμ και του Δαυίδ»).

Η έκθεση περιλαμβάνει και άλλα παρόμοια βιβλία της ίδιας εποχής με εκκλησιαστικές ιστορίες και διδαχές. Η λεγόμενη καραμανλίδικη γραφή (δηλαδή, τουρκική γλώσσα γραμμένη με ελληνικούς χαρακτήρες) επικράτησε στις χαμένες πατρίδες, μετά τον 14ο αιώνα, όταν απαγορεύτηκε η ελληνική γλώσσα και επιβλήθηκε η τουρκική.

Πληροφορίες για την ιδιαιτερότητα της εκπαίδευσης την εποχή της τουρκοκρατίας στη Θεσσαλονίκη δίνει το «Αναγνωσματάριο» κατά το πρόγραμμα των «εν τω προτύπω Δημοτικώ Σχολείω του Διδασκαλείου Θεσσαλονίκης, διδασκομένων μαθημάτων, έτος Γ’», το οποίο εκδόθηκε το 1879 από το «Σύλλογον προς διάδοσιν των ελληνικών γραμμάτων».

Βιβλία προς «απόσυρσιν»

Το βιβλίο ιστορίας της ΣΤ’ Δημοτικού, που εσχάτως αποσύρθηκε από το υπουργείο Παιδείας, ύστερα από έντονες αντιδράσεις για τον τρόπο με τον οποίο παρουσίαζε σημαντικές περιόδους της ελληνικής ιστορίας (π.χ. Μικρασιατική Καταστροφή), δεν είναι το μόνο που είχε αυτή την κατάληξη.

Παρόμοια τύχη είχαν και σχολικά βιβλία των αρχών του 20ου αιώνα, όπως το αναγνωστικό ΣΤ’ Δημοτικού του 1930 «Για την πατρίδα», που υπέγραφαν, μεταξύ άλλων, οι Παύλος Νιρβάνας και Δ.Π.Δαμασκηνός και για το οποίο υπήρξε απόφαση τού τότε υπουργείου Παιδείας ότι μπορεί να διδαχθεί εφόσον «εκτελεσθώσι αι υπό της επιτροπής υποδειχθήσαι τροποποιήσεις».

«Το υπουργείο έκρινε απαραίτητες ορισμένες αλλαγές, πριν διδαχθεί στους μαθητές, καθώς θεωρήθηκε ότι το αναγνωστικό θα έπρεπε να έχει περισσότερο πατριωτικό περιεχόμενο», διευκρινίζει ο κ. Νίγδελης και προσθέτει: «τα βιβλία της συλλογής αποτελούν σταγόνες της ιστορίας μας, που μας διδάσκουν ότι το παρόν και το μέλλον δεν είναι τίποτε χωρίς το παρελθόν. Πρέπει να αντιμετωπίζονται ως μία ενότητα».

Στην έκθεση φιλοξενούνται επίσης, πρόσφατα αναγνωστάρια δημοτικού, γυμνασίου και λυκείου, από το 1920 έως σήμερα, βιβλία γεωμετρίας και αριθμητικής του 1897 κ.α.