Η ΕΛΛΑΔΑ ΧΩΡΑ ΤΗΣ ΕΡΓΟΔΟΤΙΚΗΣ ΑΥΘΑΙΡΕΣΙΑΣ! Ο εργασιακός μεσαίωνας σ’ όλο το «μεγαλείο» του

Του Κώστα Νικολάου (από την "Εποχή")

Δεν υπάρχει άλλη ευρωπαϊκή χώρα:

• Με 600.000, αδήλωτους - ανασφάλιστους εργαζόμενους μισθωτούς.

• Με 300.000 ψευδο-αυτοαπασχολούμενους, ναπαρουσιάζονται ως «ελεύθεροι επαγγελματίες», ενώ παρέχουν εξαρτημένη εργασία.

• Με 200.000 εργαζόμενους σε «μερική απασχόληση», ενώ απασχολούνται πολλές φορές με πλήρες ωράριο.

• Με 350.000 εργαζόμενους μόνιμα συμβασιούχους.

• Με τους νόμους του κράτουςκαι τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας να βρίσκονται σε αχρησία.

• Με ένα κράτος που δίνει το κακό παράδειγμα παραβίασης των νόμων ως ο χειρότερος εργοδότης (συμβασιούχοι, παράνομες συμβάσεις έργου).

• Με ένα κράτος κλέφτη των πόρων και των θεσμοθετημένων ασφαλιστικών εισφορών των Ταμείων ( εκτός από τις κλοπές των πόρων σε 19 δισ. ευρω ανέρχονται οι οφειλές του κράτους)

Απουσία ελεγκτικών μηχανισμών

Οι επιθεωρήσεις εργασίας είτε υπολειτουργούν είτε είναι διαβρωμένες από τις επιχειρήσεις είτε έχουν περιορισμένες αρμοδιότητες.

Απουσία ελεγκτικών μηχανισμών του ΙΚΑ. Τα τελευταία χρόνια, λόγω έλλειψης προσωπικού, έχουν σταματήσει παντελώς οι έλεγχοι των επιχειρήσεων από τα κατά τόπους υποκαταστήματα του ΙΚΑ, το 80% των επιχειρήσεων έχουν να ελεγχθούν πάνω από 5 χρόνια. Από τα 13 ελεγκτικά κέντρα λειτουργούν μόνο τα 4 και αυτά με τους μισούς υπαλλήλους. Από τις 12.448 οργανικές θέσεις του ΙΚΑ, υπάρχουν 3.995 κενές, ενώ στα επόμενα τρία χρόνια αναμένεται να συνταξιοδοτηθούν ακόμα 3.000 υπάλληλοι. Από τους ελάχιστους ελέγχους που πραγματοποιούνται, διαπιστώνεται πως μία στις επτά επιχειρήσεις λειτουργεί ως φάντασμα και δεν είναι καν δηλωμένη.

Απουσία συνδικάτων. Ως γνωστό η συνδικαλιστική πυκνότητα στη χώρα μας είναι πολύ χαμηλή έως ισχνή, ιδιαίτερα στον ιδιωτικό τομέα, όπου μόνο το15% των εργαζομένων συμμετέχουνσε κάποια συνδικαλιστική οργάνωση, αφού οι συνδικαλιστικές ελευθερίες βρίσκονται ακόμα υπό διωγμό.

Η κατάσταση αυτή θα επιδεινώνεται σε συνθήκες μεγάλων αναδιαρθρώσεων των επιχειρήσεων με την παραχώρηση εργασιών σε τρίτους και την έξαρση της προσωρινής απασχόλησης, καθώς και από το μεγάλο αριθμό των μικρών επιχειρήσεων, αφού, ως γνωστό, τα συνδικάτα στην Ελλάδα έχουν αναπτυχθεί κατά βάση σε επίπεδο επιχείρησης.

Επίσης, τα συνδικάτα ελάχιστα έως καθόλου ασχολούνται με το θέμα της ανασφάλιστης εργασίας. Οι όποιες προσπάθειες μεμονωμένων συνδικάτων είναι χωρίς αποτέλεσμα ή έχουν χαθεί από την αδιαφορία των αρμοδίων.

Αυτό που απασχολεί και θα πρέπει να προβληματίσει, είναι πως η αδήλωτη - ανασφάλιστη εργασία, έχει γίνει πλέον καθεστώς και εντάσσεται ή γίνεται προσπάθεια να ενταχθεί, στο πλαίσιο των ελαστικών μορφών απασχόλησης. Η Ελλάδα συγκριτικά με άλλες χώρες της Ε.Ε. των 15, έχει χαμηλούς δείκτες ελαστικών μορφών απασχόλησης, έχει όμως αριθμούς ρεκόρ παράνομων μορφών απασχόλησης.

Πώς εκδηλώνεται η ανασφάλιστη εργασία

1. Αδήλωτη εργασία (περίπου 600.000 μισθωτοί). Το μεγαλύτερο μέρος της ανασφάλιστης εργασίας προέρχεται από την αδήλωτη εργασία ή τη «μαύρη» εργασία όπως αποκαλείται.Ο τέως υφυπουργός απασχόλησης κ. Ν. Αγγελόπουλος σε άρθρο του στην «Ελευθεροτυπία», στις 19/3/2006, δηλώνει: « Περίπου ένας στους 4 εργαζόμενους σήμερα είναι ανασφάλιστος»!

Σύμφωνα με ετήσια έκθεση του ΙΝΕ/ΓΣΕΕ/ΑΔΕΔΥ για την οικονομία και την απασχόληση, στους 4.500.000 που εργάζονται στη χώρα μας, οι 1.100.000 απασχολούνται σε αδήλωτη - ανασφάλιστη εργασία.

Πρόκειται για «αόρατους εργαζόμενους» και με την πιο επικίνδυνη μορφή απασχόλησης, αφού οι εργαζόμενοι αυτοί δεν στοιχειοθετούν δικαιώματα χρόνου ή και είδους εργασίας που παρέχουν, δεν δικαιούνται άδεια, επίδομα αδείας, δώρα Χριστουγέννων - Πάσχα, αποζημίωση, εάν απολυθούν κ.λπ.

2. Περίπου 300.000 ψευδο-αυτοαπασχολούμενοι. Πρόκειται για τις συμβάσεις ανεξαρτήτων υπηρεσιών (δελτίο παροχής υπηρεσιών). Με τις συμβάσεις αυτές θα πρέπει ο εργαζόμενος να διατηρεί την ελευθερία του να καθορίζει ο ίδιος τις συνθήκες εργασίας, τον τρόπο εργασίας, τον τόπο και τον χρόνο εργασίας. Όμως στην πράξη δεν συμβαίνει αυτό, τους όρους αυτούς δεν τους καθορίζουν οι ίδιοι, βρίσκονται στη διάθεση της επιχείρησης και τους καθορίζει τον τρόπο, τον χρόνο και τον τόπο εργασίας, με συνέπεια η εργασία που παρέχουν στην πραγματικότητα να είναι εξαρτημένη μισθωτή εργασία. Οι εργαζόμενοι αυτοί δεν θεωρούνται μισθωτοί, δεν απολαμβάνουν τα νόμιμα δικαιώματα των μισθωτών, μισθό, άδειες, δώρα, κλπ δεν δικαιούνται αποζημίωση εάν απολυθούν. Θεωρούνται «ελεύθεροι επαγγελματίες», με αποτέλεσμα να μην ασφαλίζονται στο ΙΚΑ αλλά στον ΟΑΕΕ (πρώην ΤΕΒΕ)!

3. Ψευδείς δηλώσεις σε «μερικής απασχόλησης (200.000). Οι περισσότεροι από τους εργαζόμενους αυτούς στα χαρτιά φαίνονται ως «μερικά απασχολούμενοι», ενώ στην ουσία εργάζονται με πλήρες ωράριο, με συνέπεια να χάνουν μεγάλα χρηματικά ποσά από υπερωρίες, άδειες, επίδομα άδειας, δώρα Χριστουγέννων - Πάσχα, αποζημίωση, καθώς ασφαλίζονται για λιγότερες ημέρες και δεν τους αναγνωρίζεται η ημέρα του Σαββάτου ή εξαιρούνται από τα βαρέα και ανθυγιεινά.

4. Μειωμένη ασφάλιση. Αρκετές επιχειρήσεις, δεν παρουσιάζουν στο ΙΚΑ τους πραγματικούς μισθούς των εργαζομένων, αλλά μέρος αυτών και για να είναι «σύννομες» τους ασφαλίζουν με τα κατώτερα κλιμάκια των συλλογικών συμβάσεων εργασίας, εξαιρώντας όλα τα επιδόματα.

5. Μερική ασφάλιση. Πολλές επιχειρήσεις, κατά βάση μικρές, εντελώς παράνομα ασφαλίζουν τους εργαζόμενους για λιγότερες ημέρες από αυτές που εργάζονται.

6. Τεκμαρτά ημερομίσθια. Σε ορισμένα επαγγέλματα που αμείβονται με κυμαινόμενες αποδοχές, η ασφάλιση γίνεται με τεκμαρτά ημερομίσθια, τα οποία είναι πολύ κάτω από τις συνολικές μηνιαίες αποδοχές.

7. Ένταξη στον ΟΓΑ ασφαλισμένωντου ΙΚΑ. Με τους νόμους 3050/2002 - 3232/2004 και στη συνέχεια το Ν. 3518/2006, καταργείται η ασφάλιση στο ΙΚΑ για τους εποχικούςεργαζόμενους των επιχειρήσεων τυποποίησης τροφίμων, καθώς και οι αλιεργάτες και οι αγρεργάτες, και εντάσσονται στην ασφάλιση του ΟΓΑ. Με τον τρόπο αυτό οι εργοδότες επωφελούνται ανεβάζοντας τα κέρδη τους, αφού η εργοδοτική εισφορά στον ΟΓΑ είναι πολύ χαμηλότερη από αυτή του ΙΚΑ.

8. Παράβαση της εργατικής νομοθεσίας και των συλλογικών συμβάσεων εργασίας. Είναι κανόνας για τις επιχειρήσεις του Ιδιωτικού Τομέα, ιδιαίτερα αυτές που δεν υπάρχουν σωματεία, να μην εφαρμόζουν τις Σ.Σ.Ε., με αποτέλεσμα οι εργαζόμενοι να ζημιώνονται με μεγάλα χρηματικά ποσά και το ΙΚΑ να στερείται ασφαλιστικές εισφορές.

9. Ανασφάλιστος χρόνος εργασίας. Αρκετές φορές οι εργαζόμενοι, δικαιολογημένα και για λόγους ανεξαρτήτως της θέλησής τους δεν παρέχουν τις υπηρεσίες τους (στράτευση, ασθένεια) ή δεν βρίσκουν εργασία ( ανεργία). Παρά το γεγονός ότι για τους σκοπούς αυτούς υπάρχουν κρατήσεις (1% των ασφαλιστικών εισφορών για στράτευση, 4% για ανεργία), εντούτοις το επίδομα ανεργίας - επιδοτούμενα προγράμματα, το επίδομα ασθένειας μετά τον 1 μήνα, ο χρόνος στράτευσης, θεωρούνται ανασφάλιστοι χρόνοι.

Σε ποιους χώρους εντοπίζεται το πρόβλημα

Εδώ και πολλά χρόνια το «προνόμιο» της ανασφάλιστης εργασίας υπήρχε κατ΄ αποκλειστικότητα μόνο σε μικρές επιχειρήσεις και στην παραοικονομία. Σήμερα αυτή ξέφυγε από τις μικρές επιχειρήσεις και την παραοικονομία και συνιστά την πλέον διαδεδομένη πρακτική όλων των μεγάλων επιχειρήσεων και Οργανισμών (Δημόσιο - ΔΕΚΟ - Ιδ. Τομέα) που καταφεύγουν στην ανασφάλιστη εργασία.

Η πρακτική που ακολουθείται είναι το «σπάσιμο» των επιχειρήσεωνή των Οργανισμών με την παραχώρηση εργασιών σε τρίτους (εργολαβίες). Οι εργαζόμενοι στους εργολάβους κατά βάση είναι ανασφάλιστοι ή με παράνομο δελτίο παροχής,

Η έκταση του φαινομένου παίρνει εφιαλτικές διαστάσεις, αφού σε αρκετές επιχειρήσεις το προσωπικό των εργολαβιών ξεπερνά κατά πολύ το προσωπικό της επιχείρησης.

Συμπεριφορά ανασφάλιστων - αιτίες

Η μεγάλη πλειοψηφία των εργαζομένων αναγκάζονται, ιδιαίτερα σε συνθήκες κρίσης, να δεχτούν την ανασφάλιστη εργασία και δυσκολεύονται να καταφύγουν στις αρμόδιες υπηρεσίες για να δικαιωθούν.

Ορισμένες αιτίες:

1. Δεν υπάρχει νομοθετικό πλαίσιο προστασίας των εργαζόμενων από καταχρηστικές απολύσεις, για να ενθαρρύνονται και να καταφεύγουν στις αρμόδιες αρχές.

2. Δεν εμπιστεύονται τις αρμόδιες υπηρεσίες, τόσο για την εχεμύθεια, όσο και για το αποτέλεσμα που θα φέρουν μετά τις καταγγελίες.

3. Οι αδήλωτοι εργαζόμενοι, δεν έχουν παραστατικά για να αποδείξουν και να διεκδικήσουν αναδρομικά την ασφάλισή τους. Κατά συνέπεια, ακόμα και να καταγγείλουν το γεγονός, δεν έχουν να κερδίσουν, αφούμετά τις καταγγελίας θα απολυθούν.

4. Δεν υπάρχει συνεργασία μεταξύ ελεγκτικών μηχανισμών, επιθεωρήσεων εργασίας και του ΙΚΑ.

5. Ανεπαρκές νομοθετικό πλαίσιο. Οι επιθεωρήσεις εργασίας, αρμόδιες για την τήρηση της εργατικής νομοθεσίας, εκτός του περιορισμένου αριθμού ελεγκτών, έχουν και ελάχιστες αρμοδιότητες παρέμβασης.

6. Αιτίες θα πρέπει να αναζητηθούν και στον εκφυλισμό των συντάξεων, αφού μετά την αποσύνδεση των κατωτέρων ορίων σύνταξης από τα 20 ημερομίσθια του ανειδικεύτου εργάτη, αυτές κατακρεουργήθηκαν. Στα 486,84 ευρώ καθηλώθηκε η κατώτατη σύνταξη ενώ θα ήταν 660,80 ευρώ (δηλαδή 20 ημερομίσθια Χ 33,04 ευρώ), τη στιγμή που η σύνταξη για ένα ζευγάρι ανασφάλιστωνυπερηλίκωνείναι 330 + 330 = 660 ευρώ!

7. Συνδικαλιστική δομή. Τα επιχειρησιακά σωματεία σήμερα δεν καλύπτουν όλους τους εργαζόμενους στην επιχείρηση, αφού οι εργαζόμενοι των ενδιάμεσων εργοδοτών (εργολαβίες), καθώς και οι εργαζόμενοι που παρέχουν εργασία με δελτία παροχής ( μπλοκάκι), δεν ανήκουν στα επιχειρησιακά σωματεία.

Ορισμένες άμεσες προτάσεις

Οι προτάσεις θα πρέπει να κινηθούν, κατά τη γνώμη μου, σε τέσσερις άξονες.

Πρώτον στην αλλαγή του νομοθετικού πλαισίου, δεύτερο την αποτροπή των εργοδοτών να καταφεύγουν στην ανασφάλιστη εργασία, τρίτο στην προτροπή των ιδίων των εργαζομένων να διεκδικούν αγωνιστικά και τέταρτο στο διευρυμένο ρόλο των συνδικάτων.

Συγκεκριμένα:

1. Η αδήλωτη και γενικά η παράνομη εργασία θα πρέπει να χαρακτηριστούν και να ενταχθούν στα ποινικά αδικήματα.

2. Οι επιχειρήσεις να υποχρεούνται να καταθέτουν στις επιθεωρήσεις εργασίας κάθε σύμβαση ή ατομική συμφωνία που υπογράφουνοι εργαζόμενοι. Τις συμβάσεις που υπογράφουν με τους φερόμενους ως εργολάβους, τις συμβάσεις με τους υποτιθέμενους «ελεύθερους επαγγελματίες»,καθώς και τις συμβάσεις του προσωπικού των ενδιάμεσων εργοδοτών (εργολάβων), προκειμένου να ελέγχονται.

3. Η αδήλωτη και κάθε παράνομη εργασία που αποκαλύπτεται, να θεωρείται υποχρεωτικά αορίστου χρόνου. Ο εργοδότης να έχει το βάρος απόδειξης για το χρόνο της μη δηλωθείσας εργασίας και για το μισθό που παρείχε στον αδήλωτο εργαζόμενο. Να τον ασφαλίζει αναδρομικά για όλο το προηγούμενο διάστημα και του καταβάλλει αναδρομικά, τυχόν διαφορές στο μισθό, άδειες, δώρα κ.λπ.

4. Οι ευθύνες των παραβάσεων, για εργαζομένους των ενδιάμεσων εργοδοτών (εργολάβων), να βαρύνουν τον κύριο εργοδότη.

5. Η απόλυση εργαζομένου, ο οποίος καθ΄ οιονδήποτε τρόποσυμμετείχε στην αποκάλυψη της αδήλωτης εργασίας, να θεωρείται άκυρη και καταχρηστική.

6. Όλοι οι εργαζόμενοι στην επιχείρηση έχουν τα ίδια δικαιώματα, ανεξάρτητα εάν η εργασία παρέχεται μέσω ενδιάμεσου εργοδότη. Να καταργηθούν οι νόμοι που διαχωρίζουν τους παλαιούς με τους νέους.

7. Να αναβαθμιστεί ο ρόλος των συνδικαλιστικών οργανώσεων με δικαίωμα μαζικής προσφυγής.

8. Θα πρέπει να διευρυνθούν οι αρμοδιότητες των επιθεωρήσεων εργασίας, να έχουν την ευθύνη για την εφαρμογή της εργατικής νομοθεσίας και των συλλογικών συμβάσεων εργασίας, χωρίς να αναγκάζονται οι εργαζόμενοι να προσφεύγουν στα δικαστήρια για νόμιμα δικαιώματά τους.

9. Οι επιθεωρήσεις εργασίας να ενημερώνουν τα αντίστοιχα ασφαλιστικά ταμεία.

10. Να επανέλθουν και να ασφαλίζονται στο ΙΚΑ οι εποχικοί εργαζόμενοι των επιχειρήσεων τυποποιημένων τροφίμων, καθώς και οι αλιεργάτες και αγρεργάτες.

11. Να θεωρείται χρόνος ασφάλισης, η περίοδο στράτευσης, τα επιδόματα ασθένειας καιανεργίας καθώς και τα προγράμματα κατάρτισης.

12. Να καταργηθεί ο νόμος της παραγραφής εργασιακών και ασφαλιστικών δικαιωμάτων.

13. Να διερευνηθεί η πρόταση για δημιουργία εργατοδικείων, όπου οι εργατικές διαφορές θα επιλύονται σύντομα και σε μικρό χρονικό διάστημα.

Η έξαρση της παράνομης-ανασφάλιστης εργασίας δεν αφορά μόνο τους εργαζόμενους που την βιώνουν και ούτε μπορεί να αντιμετωπισθεί μόνο από τους ίδιους. Απαιτούνται πρωτοβουλίες με συντονισμένες ενέργειες από το σύνολο του συνδικαλιστικού κινήματος, (Δημόσιο, Δ.Ε.Κ.Ο. - ΤΡΑΠΕΖΕΣ, Ιδ. Τομέα).

Επιπτώσεις από το καθεστώς ασυδοσίας

Καταρρέουν τα Ασφαλιστικά Ταμεία. Σύμφωνα με ελάχιστους προβλέψιμους υπολογισμούς αρμοδίων υπηρεσιών, τα ποσά που στερούνται ξεπερνούν τα 6 δισεκατομμύριαευρώ κάθε χρόνο!

Απαξιώνεται το ίδιο το σύστημα της κοινωνικής ασφάλισης και επιβάλλονται λύσεις ιδιωτικής ασφάλισης.

Παραβιάζεται η αρχή της υποχρέωσης των εργοδοτών να ασφαλίζουν τους εργαζόμενους, τίθεται υπό αμφισβήτηση η υποχρεωτικότητα στην ασφάλιση της μισθωτής εργασίας.

Εκτοπίζονται από τη συλλογική δράση μεγάλα τμήματα του εργατικού δυναμικού και οδηγούνται σε ατομικές λύσεις με ατομικές συμφωνίες.

Ενισχύεται η κερδοσκοπία των επιχειρήσεων σε βάρος των εργαζομένων, αφού η αδήλωτη εργασία συνοδεύεται με την καταστρατήγηση βασικών δικαιωμάτων των εργαζομένων.

Δημιουργείται αθέμιτος ανταγωνισμός μεταξύ ανασφάλιστων και ασφαλισμένων, που απειλεί και συμπιέζει κατακτήσεις των εργαζομένων.

* Ο Κώστας Νικολάου είναι μέλος της Διοικούσας Επιτροπής ΚΕ.Π.Ε.Α./ΓΣΕΕ

nikolaou@kepea.gr