Τα καραβάνια της περηφάνιας

του Γιάννη Παπαδημητρίου

Ο δροσερός αέρας δημιουργούσε ρηχά κύματα πάνω στη μεταξωτή, πράσινη μαντίλα. Μιλούσε αραβικά στο τηλέφωνο και περπατούσε πάνω-κάτω στο κατάστρωμα. Φαινόταν να λυτρώνεται από την αιγαιοπελαγίτικη αύρα, συχνά-πυκνά έκλεινε τα μάτια της με μια έκφραση απόλαυσης. Από τον ώμο της κρεμόταν μια ακριβή γαλλική τσάντα, μέσα από την οποία εξείχε ένα σύγχρονο tablet. Δεν ήταν ανήσυχη, δεν ήταν κι ήρεμη. Έμοιαζε με γλάρο χαμένο που αναζητεί το ταίρι του. Πίσω της, δεκάδες Σύριοι συμπατριώτες της, χάζευαν το λιμάνι της Λέρου. Άλλοι τραβούσαν φωτογραφίες με τα κινητά τους, άλλοι βιντεοσκοπούσαν το φεγγάρι να βολτάρει πάνω από το νησί, κι άλλοι σιωπηλοί, με βλέμματα γεμάτα απορία, κάθονταν στις καρέκλες και κοιτούσαν το μπλε πάτωμα. Στο κλειστό μέρος του καταστρώματος μερικοί κάπνιζαν ναργιλέ. Την περασμένη Κυριακή, σχεδόν οι μισοί επιβάτες του πλοίου, που εκτελούσε το νυχτερινό δρομολόγιο Κω-Πειραιά, ήταν πρόσφυγες από τη Συρία.

Με εξαίρεση την αγωνία που είχαν για το μέλλον τους, την οποία εύκολα διέκρινες στις νευρικές τους κινήσεις, σαν εικόνα διέφεραν με κάθε άλλη ομάδα μεταναστών που είχα δει. Περιποιημένοι, γυναίκες με βαμμένα νύχια κι άντρες με σενιαρισμένα μούσια, κομψοί, κοπέλες με τζιν τζάκετ κι αγόρια με πόλο μπλουζάκια, και κάποιοι εξ αυτών καλοβαλμένοι, με χρυσά ρολόγια, επώνυμες βαλίτσες και σύγχρονες ηλεκτρονικές συσκευές, περισσότερο έμοιαζαν με γκρουπ από τη Μέση Ανατολή που κάνει κρουαζιέρα στο Αιγαίο. Αυτό που με εντυπωσίασε πιο πολύ ήταν η ευγένειά τους, παρά την αφάνταστη ταλαιπωρία που είχαν υποστεί. Μια ευγένεια που πήγαζε κυρίως από ένα βαθύ αίσθημα σεβασμού. Δεν πετούσαν τα τσιγάρα στη θάλασσα, δεν άφηναν σκουπιδάκια από όπου περνούσαν, δε φώναζαν και ήταν συνεργάσιμοι με τα πλήρωμα. Κάποια στιγμή στο κατάστρωμα, ένας νεαρός, θα ’ταν δε θα ’ταν είκοσι, με είδε που έψαχνα καρέκλα και θέλησε, χαμογελώντας, να μου παραχωρήσει τη δική του.

Φτωχοί με χρήματα
Ρεπορτάζ στην Κω δεν πρόλαβα να κάνω, δηλαδή να μιλήσω με Λιμενικό και επιχειρηματίες. Ωστόσο, από τις κουβέντες των ντόπιων καταλαβαίνεις πολλά, τη γενική τάση, βρε παιδί μου. Πουλάνε όλη τους την περιουσία στη Συρία κι αποφασίζουν να μπουν στα φουσκωτά της ελπίδας κουβαλώντας δεκάδες χιλιάδες ευρώ. Πληρώνουν στα ξενοδοχεία, αγοράζουν τα ακτοπλοϊκά εισιτήριά τους, και δίνουν όσο-όσο για έναν φορτιστή i-phone. Λογικό, όσα χρήματα κι αν έχεις είσαι φτωχός αν δεν μπορείς να επικοινωνήσεις με τους δικούς σου. Ή με αυτούς που σου έταξαν ένα καινούριο σπίτι και μια πλαστή βίζα ευρωπαϊκής χώρας. Φυσικά, κάποιοι τους εκμεταλλεύονται. Τους πουλάνε δυο και τρεις φορές ακριβότερα τα προϊόντα ή τους μπάζουν παράνομα σε εγκαταλελειμμένα ξενοδοχεία. Στην πλειοψηφία τους όμως, οι ντόπιοι προσπαθούν να βοηθήσουν. Μαζεύουν ρούχα, τους πηγαίνουν φάρμακα και τρόφιμα, τους δίνουν νερό, τους μεταφέρουν δωρεάν στο λιμάνι.

Η Κως, όπως θα έχετε παρακολουθήσει στα ελληνικά και διεθνή ρεπορτάζ, τον τελευταίο χρόνο ζει κάτι το πρωτοφανές. Κάθε βδομάδα, δεκάδες βάρκες με Σύριους ξεβράζονται ασταμάτητα στις ακτές της. Όλο το σύστημα έχει κλατάρει εδώ και καιρό. Οι λιμενικοί χτυπάνε τριπλοβάρδιες, με τις οικογένειές τους να γονατίζουν από την αγωνία, τα καύσιμα τελειώνουν στο άψε-σβήσε, οι χώροι προσωρινής παραμονής είναι τίγκα, οι καθαριστές του Δήμου δεν προλαβαίνουν να απολυμαίνουν, και εξαιτίας του μόνιμου συνωστισμού στο αστυνομικό τμήμα, οι κάτοικοι προτιμούν να τηλεφωνούν για να τελειώνουν τις δουλειές τους.

Πολυδιάστατο φαινόμενο
Το φαινόμενο έχει πολλαπλές και πολυεπίπεδες διαστάσεις. Καταρχάς, την οικονομική. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι η μαζική παρουσία των Σύριων τρομάζει τους τουρίστες και επηρεάζει αρνητικά τις κρατήσεις στο νησί. Άλλοι διαμαρτύρονται γιατί η χώρα δαπανά μεγάλα ποσά -που της λείπουν- για τη συλλογή και την περίθαλψη των μεταναστών. Υπάρχει η κοινωνική διάσταση. Ένα ολόκληρο νησί ανησυχεί μήπως βρει Σύριο να κοιμάται στα πιο απίθανα μέρη. Επίσης, κυκλοφορούν οι πιο παράλογες φήμες για τις «εισαγόμενες» ασθένειες, κάτι που προκαλεί αναστάτωση, ειδικά στους γονείς. Κοντά στις φήμες για τις εξωτικές γρίπες, εμφανίζονται και σενάρια συνομωσίας ότι οι γείτονες τους αφήνουν να περνάνε ανενόχλητοι από την Τουρκία για να πλήξουν τον τουρισμό μας. Εννοείται πως εγείρονται και πολιτικά ζητήματα. Οι εκατοντάδες βάρκες-υποψήφια ναυάγια στο Αιγαίο δίνουν αφορμές στους Τούρκους για να εντείνουν τις γεωγραφικές διεκδικήσεις τους. Τέλος, το πιο σημαντικό: η ανθρωπιστική διάσταση. Τι θα κάνουμε, θα τους αφήσουμε να πεθάνουν; Ή θα μετατρέψουμε την Κω σε Λαμπεντούζα;

Φτάνοντας στο λιμάνι του Πειραιά, η πρώτη ανακοίνωση που άκουσα ήταν στα αραβικά. Δε ξέρω αν ο πλοίαρχος τους καλωσόρισε. Αυτό που ξέρω είναι ότι τίποτα λιγότερο δεν άξιζε σε αυτά τα ανατολίτικα καραβάνια της περηφάνιας από μια απλή οδηγία στη γλώσσα τους. Είναι η ζεστασιά που θα τους λείπει όπου κι αν βρίσκονται. Γιατί σπίτι για να γυρίσουν πίσω δεν έχουν.

ένα άρθρο των πρωταγωνιστών