Τι πήγε λάθος με το Ποτάμι;
Γράφοντας από το συνέδριο των Φιλελεύθερων Δημοκρατών στο Bournemouth της Νότιας Αγγλίας είναι δύσκολο να μην παρατηρήσεις τις ομοιότητες στις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα κεντρώα προοδευτικά κομμάτα στην σημερινή Ευρώπη. Oι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες συνετρίβησαν στις εκλογές του περασμένου Μαΐου, μη έχοντας καταφέρει να πείσουν για το θετικό ρόλο τους στην κυβέρνηση και αντιμετωπίζοντας πολύ ισχυρή πόλωση ανάμεσα στους Συντηρητικούς και τους Εργατικούς. Απο ισχυρό κυβερνητικό εταίρο αποτελούν πλεον ένα μικρό κόμμα αντιπολίτευσης με 8 βουλευτές πέφτοντας από το 23% στο 7,9%.
Κόμματα όπως οι Βρετανοί Φιλελεύθεροι και το Ποτάμι έχουν κοινή φιλοευρωπαϊκή στόχευση, αντλούν κεντρώους, φιλελεύθερους και σοσιαλδημοκράτες ψηφοφόρους και εστιάζουν σε προτάσεις λύσεων σε πρακτικά προβλήματα χωρίς ιδεολογικές αγκυλώσεις. Με την αύξηση όμως των ανισοτήτων αλλά και την άνοδο του Ευρωσκεπτικισμού από τα αριστερά και τα δεξιά σε όλη την Ευρώπη, τα κόμματα αυτά συμπιέζονται και όλο και πιο σπάνια επιλέγονται ως κυβερνητική πρόταση.
Στις ελληνικές εκλογές, το Ποτάμι είχε ίσως την πιο απογοητευτική επίδοση από όλα τα κόμματα. Μέσα σε 7 μήνες από την άνοδό του σχεδόν στην τρίτη πολιτική δύναμη της χώρας, έχασε σχεδόν το ένα τρίτο των ψηφοφόρων του. Αυτό συνέβη παρά το γεγονός ότι για όλο αυτό τον καιρό είχε την άνεση που του παρείχε η αντιπολίτευση, τον χρόνο να σχηματίσει δομές και να συγκεντρώσει χρήματα για να προετοιμάσει την επόμενη εκλογική του εμφάνιση, το κυριότερο δε, έχοντας επιβεβαιωθεί σε μεγάλο βαθμό οι προβλέψεις για την αποτυχία των ανέφικτων προεκλογικών δεσμεύσεων του Σύριζα.
Είναι ξεκάθαρο ότι το Ποτάμι δεν κατάφερε να πείσει τους δυσαρεστημένους των μεγάλων κομμάτων, αλλά ούτε το τεράστιο ποσοστό αυτών που απείχαν πως αποτελεί εναλλακτική στο παλιό πολιτικό σύστημα. Η αποτυχία του Ποταμιού όμως μαρτυράει ένα βαθύτερο πρόβλημα. Το μεγάλο κενό από την έλλειψη ενός μοντέρνου προοδευτικού κόμματος ανάμεσα στην παραδοσιακή Δεξιά και την αναχρονιστική Αριστερά, δεν καλύπτεται επαρκώς απο κανένα απο τα σημερινά κόμματα.
Εάν το Ποτάμι θέλει να εκφράσει αυτό τον χώρο πρέπει να αλλάξει το ίδιο. Οι προτάσεις για να επιτευχθεί αυτή η αλλαγή στηρίζονται σε δυο άξονες: Την κινητοποίηση της βάσης του κόμματος και την μεγαλύτερη σαφήνεια του μήνυματος που πρέπει να περάσει στους ψηφοφόρους.
Power to the People
Αγαπημένη φράση πολιτικών αναλυτών στην Αμερική είναι ότι η πολιτική υπάρχει μόνο σε τοπικό επίπεδο (all politics is local). Τα κόμματα στις προεκλογικές εκστρατείες εκτός από το marketing και την κεντρική επικοινωνία στηρίζονται κατά βάση στην κινητοποίηση εθελοντών στις κρίσιμες πολιτείες. Η επιτυχία του Barack Obama τo 2008 οφειλόταν μεταξύ άλλων στο συνδυασμό της χρήσης των νέων τότε social media και μιας ανεπανάληπτης συμμετοχής της βάσης (grassroots) στην προεκλογική δραστηριότητα.
Παρόμοιες εκλογικές στρατηγικές θεωρούνται κλειδιά στις περισσότερες χώρες του δυτικού κόσμου. Τα κόμματα ξαναδίνουν σημασία στην αύξηση των μελών τους και στην ενσωμάτωσή τους στην διαδικασία των αποφάσεων, ιδιαίτερα για πολιτικές που αφορούν την τοπική κοινωνία. Το Βρετανικό Φιλελεύθερο κόμμα για παράδειγμα, βασίζεται στην δύναμη του μηνύματος στην τοπική κοινωνία για να ανταπεξέλθει στην πίεση που δημιουργεί το πλειοψηφικό εκλογικό σύστημα, το οποίο ευνοεί τα δύο μεγάλα κόμματα. Η ενεργοποιήση της βάσης του κόμματος και κυρίως των νεότερων μελών θεωρείται πλέον σε όλα τα κόμματα το κλειδί για εκλογική επιτυχία, καθώς τα ενεργά μέλη δρουν ως δίκτυο μεταφοράς των μηνυμάτων του κόμματος στους πιο αδιάφορους ψηφοφόρους.
Είναι ξεκάθαρο ότι το Ποτάμι δεν κατάφερε να πείσει τους δυσαρεστημένους των μεγάλων κομμάτων, αλλά ούτε το τεράστιο ποσοστό αυτών που απείχαν πως αποτελεί εναλλακτική στο παλιό πολιτικό σύστημα.
Το Ποτάμι δεν κατάφερε να βάλει τους νέους στην πολιτική, όπως ήταν ο αρχικός του στόχος. Η συντριπτική πλειοψηφία των νέων στις πρόσφατες εκλογές στήριξε τον Σύριζα (με την Χρυσή Αυγή να ακολουθεί σε δημοφιλία, κερδίζοντας μεγάλο τμήμα των νέων και των ανέργων). Δεύτερον, δεν δραστηριοποιήθηκε στις τοπικές κοινωνίες, γεγονός που φαίνεται στο ότι η απήχηση του περιορίστηκε στα μεγάλα αστικά κέντρα. Τέλος, δεν ενίσχυσε την δημοκρατία από την βάση καθώς οι περισσότερες αποφάσεις λαμβάνονταν σε κεντρικό επίπεδο.
Οι αλλαγές που θα προταθούν στις λειτουργίες του κόμματος πρέπει να οδηγήσουν σεμεταφορά εξουσιών στις δημοκρατικές δομές, δίνοντας υποστήριξη και δύναμη στα μέλη. Επιπλέον, αυτές οι δομές πρέπει να παρέχουν στα μέλη αυξημένη δυνατότητα συμμετοχής στην παραγωγή πολιτικών σε εθνικό αλλά και τοπικό επίπεδο. Τέλος, οι νέοι του κόμματος πρέπει να έχουν υποστήριξη για να οργανωθούν στον τόπο τους αλλά και στα πανεπιστήμια και στις σχολές που είναι οι εστίες πολιτικοποίησης των νέων, αποφεύγοντας φυσικά τις παθογένειες του συστήματος των κομματικών παρατάξεων που αποτελούν παρωδία πολιτικής οργάνωσης.
Το τέλος των ιδεολογιών;
Το Ποτάμι πρέπει να ξεκαθαρίσει ποια είναι τα τμήματα των ψηφοφόρων στα οποία απευθύνεται και τι έχει να προτείνει για την καλυτέρευση του βιοτικού τους επιπέδου. Η αρχική ιδέα του Σταύρου Θεόδωρακη και των συνεργατών του να απευθυνθούν σε ψηφοφόρους και από τον φιλελεύθερο και τον κεντροαριστερό χώρο έφερε κάτι νέο στην πολιτική ζωή και έδωσε μια αρχική ώθηση στο Ποτάμι. Ένα χρόνο μετά την ίδρυση του όμως, το Ποτάμι έπρεπε να πάρει πιο σαφή θέση του ιδεολογικού του χώρου, δίνοντας ένα συγκεκριμένο οραματισμό για την κοινωνία. Η έλλειψη αυτής της σαφήνειας μπέρδεψε πολλούς ψηφοφόρους και έδωσε πάτημα σε αντίπαλους κομματικούς μηχανισμούς να το κατηγορήσουν ως«θολό» μόρφωμα που αποσκοπεί στην «εξυπηρέτηση συμφερόντων».
Αυτή η έλλειψη σαφήνειας μπορεί να λυθεί χωρίς να μεταλλάξει τις αρχές του κόμματος. Με βάση τα Ευρωπαϊκά δεδομένα, το Ποτάμι μπορεί να καταταγεί σαφώς στην κατηγορία των σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων από άποψη ιδεολογικής τοποθέτησης. Ήταν άλλωστε σωστή η επιλογή της ομάδας αυτής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο από το Ποτάμι μετά τις εκλογές του 2014. Αντίθετα με την έντονα κρατικιστική αντίληψη της Αριστεράς στην Ελλάδα, τα σύγχρονα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα της Ευρώπης, όπως και το Ποτάμι, υποστηρίζουν την ισχυρή και υγιή ιδιωτική οικονομία που δημιουργεί θέσεις εργασίας, διατηρώντας όμως τον σαφή ρόλο του κράτους στην προώθηση της κοινωνικής δικαιοσύνης υπερ των αδυνάτων καθώς και την προώθηση δημόσιων επενδύσεων και πολιτικών στήριξης της επιχειρηματικότητας και της παραγωγής.
Η κατεύθυνση προς την σοσιαλδημοκρατία θα έδινε στο Ποτάμι την δυνατότητα να έχει μεγαλύτερες εκλογικές βλέψεις στο μέλλον. Η αποτυχία στόχευσης σε αυτή την κατεύθυνση εμπόδισε το Ποτάμι να πείσει ένα μεγάλο κομμάτι της Ελληνικής κοινωνίας που θα μπορούσε να το έχει εμπιστευτεί. Αντίθετα, ο ΣΥΡΙΖΑ, υπό τον Αλέξη Τσίπρα, κατάφερε να ολοκληρώσει τη μεταστροφή του κόμματος του από την αχανή και πολυδιασπασμένη ριζοσπαστική Αριστερά στην κεντροαριστερά, και να απευθυνθεί επιτυχώς στους πάλαι-ποτέ ψηφοφόρους του ΠΑΣΟΚ που είδαν τα εισοδήματά τους να καταρρέουν στη διάρκεια της κρίσης. Το Ποτάμι θα πρέπει να βρει απαντήσεις στα προβλήματα του μεγάλου αυτού τμήματος των ψηφοφόρων, εφόσον στοχεύει σε ένα ποσοστό μεγαλύτερο του 5% στο άμεσο μέλλον.
Μέχρι σήμερα, το Ποτάμι έκανε συνειδητή προσπάθεια να μην γίνει ένα παραδοσιακό κόμμα, με την έννοια των κομματικών δομών και της αμετακίνητης ιδεολογικής τοποθέτησης. Στην πραγματικότητα όμως, οι συγκεντρωτικές δομές προς τα πάνω και η αποτυχία να δώσει κίνητρα σε μεγάλο ποσοστό ψηφοφόρων και ιδιαίτερα των νέων, οδήγησαν στο αντίθετο αποτέλεσμα: το Ποτάμι αποτέλεσε «μία απο τα ίδια» και δεν κατάφερε να εμπνεύσει.
Μετά τις εκλογές του Μαΐου στη Μεγάλη Βρετανία, οι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες αύξησαν τα μέλη τους κατά 30% μέσα στον πρώτο μήνα. Η εκστρατεία προσέλκυσης νέων μελών ξεκίνησε στα social media μερικές ώρες μετά την εκλογική αποτυχία και έγινε αμέσως η προτεραιότητα της ηγεσίας του κόμματος. Λίγους μήνες μετά, το σοσιαλδημοκρατικό Εργατικό κόμμα εξέλεξε νέο ηγέτη μέσα από μία πρωτοφανή συμμετοχή νέων μελών που είχαν αποξενωθεί από τον δικομματισμό των τελευταίων δεκαετιών. Παραδείγματα από όλο τον κόσμο δείχνουν ότι η νέα γενιά εμπνέεται από την πολιτική όταν πειστεί ότι κάτι το διαφορετικό γεννιέται.
Η σημερινή ηγεμονία του ΣΥΡΙΖΑ είναι εύθραυστη. Η περίοδος της «ηρωικής» διαπραγμάτευσης θα αντικατασταθεί σύντομα από το νέο κύμα λιτότητας και επιτήρησης που αποτέλεσε ταφόπλακα για τα προηγούμενα κόμματα. Το κυριότερο δε, η μέχρι τώρα διαχείριση της οικονομίας δεν δίνει μεγάλες ελπίδες πως ο ΣΥΡΙΖΑ θα μετατραπεί σε ένα μεταρρυθμιστικό κόμμα, έτοιμο να λύσει τις παθογένειες που εμποδίζουν την χώρα να ανακάμψει.
Εάν το Ποτάμι επιθυμεί να πετύχει κάτι καλύτερο θα πρέπει να χρησιμοποιήσει πιο σοφά και δημιουργικά τον χρόνο μέχρι τις επόμενες εκλογές. Η αποχή του 45% δείχνει ότι ο κόσμος αναζητά μια διαφορετική λύση. Τα προοδευτικά κόμματα πρέπει να προσπαθήσουν περισσότερο για να πείσουν ότι την αποτελούν.
http://www.huffingtonpost.gr/greece
Σχόλια