Μαύρη ημέρα για το Κράτος Δικαίου στην Ελλάδα

του Αριστείδη Χατζή

Τα τελευταία χρόνια το Κράτος Δικαίου στην Ελλάδα έχει δεχτεί πολλά και σοβαρά πλήγματα. Είναι αναμενόμενο. Σε εποχές κρίσης πάντα οι θεσμοί λυγίζουν για να σηκώσουν το βάρος της «αναγκαιότητας». Τις περισσότερες φορές το στραπατσάρισμα των θεσμών δεν είναι καν απαραίτητο. Απλώς η κρίση προσφέρει μια καλή δικαιολογία για θεσμική χαλάρωση. Ειδικά σε μια κοινωνία που πάσχει ταυτόχρονα από θεσμική αρτηριοσκλήρωση και θεσμική ανεπάρκεια τα παιχνίδια με τους θεσμούς έχουν μικρό πολιτικό κόστος ακόμα κι αν έχουν μεγάλο κόστος σωρευτικά και μακροπρόθεσμα στο Κράτος Δικαίου.
Αν υπάρχει ένα από τα θεμέλια αυτού του Κράτους Δικαίου που έχει δεχτεί σοβαρά χτυπήματα το τελευταίο διάστημα, αυτό είναι η ελευθερία του λόγου, της έκφρασης και του τύπου. Η Ελλάδα, ακόμα και της Mεταπολίτευσης, έχει παράδοση σε απαγορεύσεις, περιορισμούς και λογοκρισία. Τα παραδείγματα είναι αναρίθμητα και πολλές φορές κωμικοτραγικά. Για να περιοριστούμε στα τελευταία χρόνια: από την καταδίκη του Φίλιππου Λοΐζου για τη δημιουργία της σελίδας «Γέροντας Παστίτσιος» στο Facebook, μέχρι τη δικαστική περιπέτεια του γερμανού καθηγητή Χάινς Ρίχτερ για τις επιστημονικές του απόψεις, γίνεται φανερό ότι στην Ελλάδα η ανοχή είναι είδος εν ανεπαρκεία.

Το έλλειμα ανοχής είναι χαρακτηριστικό στον τρόπο αντιμετώπισης των ΜΜΕ. Κάθε κυβέρνηση και κάθε κομματικός σχηματισμός απεχθάνεται την κριτική. Αυτό είναι γνωστό και δεν το παρατηρούμε πρώτη φορά τώρα. Η προϋπάρχουσα τυποκτόνα νομοθεσία και ο τρόπος που εφαρμόζεται έχει σαν στόχο την φίμωση των Μέσων. Αλλά η σημερινή κυβέρνηση ξεπερνά σε απέχθεια προς την κριτική όλες τις προηγούμενες. Από τις ευθείες απειλές σε δημοσιογράφους και Μέσα μέχρι τον θεσμικά απαράδεκτο και πολιτικά επαίσχυντο τρόπο ρύθμισης των τηλεοπτικών συχνοτήτων, η κυβέρνηση κάνει ό,τι μπορεί για να αποτρέψει την κριτική. Χειροκροτούμενη από τους αφελείς που δεν εμπιστεύονται τα «διαπλεκόμενα» μέσα για την ενημέρωσή τους, αλλά τη βασίζουν ανοήτως στους ψεκασμένους, τους στρατευμένους και τους εκβιαστές που προσφέρουν «εναλλακτική ενημέρωση».
Ομως όλα αυτά είναι τουλάχιστον αναμενόμενα και συνηθισμένα. Οι περισσότεροι πολιτικοί και οι σκουριασμένες ιδέες ποτέ δεν τα πήγαν καλά με την κριτική. Αντίθετα αυτό που συνέβη σήμερα είναι πρωτοφανές.

Φανταστείτε να αθωωθεί, από συνάδελφό της κατώτερο δικαστή, ο Σταύρος Τσακυράκης! Φανταστείτε όμως να καταδικαστεί ο Σταύρος Τσακυράκης! Στη δεύτερη περίπτωση ο εξευτελισμός της χώρας και των θεσμών της θα συνεχιστεί για μεγάλο χρονικό διάστημα

Η πρόεδρος του Αρείου Πάγου, Βασιλική Θάνου, κατέθεσε μήνυση κατά του καθηγητή Συνταγματικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Σταύρου Τσακυράκη, γιατί ο τελευταίος της άσκησε κριτική. Μια καθαρόαιμα πολιτική κριτική. Επαναλαμβάνω ότι αυτή η κίνηση είναι πρωτοφανής και επιπλέον θεσμικά αδιανόητη.
Αλλά αυτή η ιστορία αρχίζει με ένα άλλο, επίσης μεγάλο λάθος, της προέδρου του Αρείου Πάγου. Αμέσως μετά τον διορισμό της από τη σημερινή κυβέρνηση έκανε και πάλι κάτι πρωτοφανές. Εστειλε επιστολή στους προέδρους των ανώτατων δικαστηρίων των υπολοίπων χωρών της Ευρωπαϊκής Ενωσης με καθαρά πολιτικό περιεχόμενο (θα βρείτε την επιστολή εδώ). Ο σκοπός ήταν, σύμφωνα με την ίδια, ενημερωτικός. Στην πραγματικότητα όμως το κείμενο περιείχε πολιτικές απόψεις που ήταν τουλάχιστον αμφιλεγόμενες (για μένα λανθασμένες και απαράδεκτες). Η πρόεδρος του Αρείου Πάγου με την επιστολή της παραβίασε πολύ σοβαρούς κανόνες γραπτούς και άγραφους και επιπλέον εξέθεσε τους έλληνες δικαστές (με την εικόνα για την ανεξαρτησία τους που δίνει η επιστολή και η απόφασή της να τη στείλει χρησιμοποιώντας τον θεσμικό της ρόλο) και τους έλληνες πολίτες (ένα μεγάλο μέρος της ελληνικής κοινωνίας αλλά και των Ελλήνων δικαστών απορρίπτουν όσα έγραψε και δεν δέχονται να αναλάβει η πρόεδρος του ΑΠ την επίσημη πολιτική εκπροσώπησή τους).

Σκίτσο του Δημήτρη Χαντζόπουλου

Στην επιστολή ασκήθηκε άφθονη και δικαιολογημένη κριτική. Ενα από τα κείμενα κριτικής γράφτηκε από τον καθηγητή Σταύρο Τσακυράκη (θα βρείτε το κείμενο εδώ). Συμφωνώ απόλυτα με την κριτική του. Το κείμενο αναρτήθηκε τον Ιούλιο του 2015. Μισό χρόνο αργότερα (!) η πρόεδρος του Αρείου Πάγου κατέθεσε μήνυση κατά του Τσακυράκη (θα βρείτε τη μήνυση εδώ). Ο Σταύρος Τσακυράκης απάντησε με δικαιολογημένη οργή στην πρωτοφανή αυτή πράξη της προέδρου του Αρείου Πάγου. Την χαρακτηρίζει, και έχει δίκιο, «νομικά έωλη και θεσμικά επικίνδυνη» (διαβάστε την απάντηση Τσακυράκη εδώ). Συμφωνώ και πάλι.
Ας αφήσουμε το νομικό κομμάτι. Εχει το λιγότερο ενδιαφέρον. Ας δούμε το ευρύτερο θεσμικό και βέβαια το πολιτικό. Η πρόεδρος του Αρείου Πάγου έκανε ένα μεγάλο πολιτικό σφάλμα και υπέπεσε σε πολύ σοβαρό θεσμικό ολίσθημα. Η μήνυσή της θα έχει οπωσδήποτε θλιβερή κατάληξη. Φανταστείτε να αθωωθεί, από συνάδελφό της κατώτερο δικαστή, ο Σταύρος Τσακυράκης! Φανταστείτε όμως να καταδικαστεί ο Σταύρος Τσακυράκης! Στη δεύτερη περίπτωση ο εξευτελισμός της χώρας και των θεσμών της θα συνεχιστεί για μεγάλο χρονικό διάστημα και ίσως φτάσει και μέχρι το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου…
Η κυρία Θάνου έκανε ένα σοβαρό λάθος. Εχει κάθε δικαίωμα, όπως όλοι μας, να κάνει λάθη. Και έχει βέβαια και την υποχρέωση, όπως όλοι μας, να αναλαμβάνει τις συνέπειες. Το προσωπικό λάθος με απασχολεί ελάχιστα.
Το θεσμικό λάθος όμως είναι πρωτοφανές και ασυγχώρητο. Οχι μόνο γιατί η πρόεδρος του Αρείου Πάγου αποδεικνύει ότι δεν ανέχεται την κριτική και μάλιστα την πολιτική κριτική. Οχι μόνο γιατί καταθέτει μήνυση εναντίον ενός καθηγητή Συνταγματικού Δικαίου που την επαναφέρει στην τάξη μετά το πρώτο σοβαρό θεσμικό ολίσθημα. Οχι μόνο γιατί αυτή η μήνυση θα εκθέσει την ίδια, τον Αρειο Πάγο, τους έλληνες δικαστές και το ελληνικό Κράτος Δικαίου διεθνώς. Αλλά και για κάτι άλλο.
Ο Σταύρος Τσακυράκης δεν είναι απλώς ένας καλός συνταγματολόγος. Δεν είναι απλώς ένας καλός καθηγητής – που τον λατρεύουν γενιές φοιτητριών και φοιτητών της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Δεν είναι απλώς ένας από τους πρωταγωνιστές του αντιδικτατορικού αγώνα – και μάλιστα από εκείνους που δεν επένδυσαν ποτέ στην ιστορία τους.
Ο Σταύρος Τσακυράκης είναι ο κορυφαίος έλληνας θεωρητικός σε ζητήματα ελευθερίας του λόγου και της έκφρασης αλλά και ακτιβιστής με αγώνες και μεγάλες νίκες. Το να επιχειρήσει κάποιος να περιορίσει τον δικό του λόγο και να τον τιμωρήσει για τις δικές του απόψεις είναι μέγα πολιτικό λάθος και τουλάχιστον (πώς να το πω για να μην «προσβάλλω»;) μυωπικό…
Η μήνυση της προέδρου του Αρείου Πάγου θα έχει την κατάληξη που της αρμόζει. Αλλά δυστυχώς οι συνέπειες δεν θα αφορούν μόνο την ίδια και τον Σταύρο Τσακυράκη. Διότι η πράξη αυτή θα αποτελεί για πάντα μια κηλίδα για την ελληνική Δικαιοσύνη.
Η σημερινή είναι μια μαύρη μέρα για το Κράτος Δικαίου στην Ελλάδα.

http://www.protagon.gr/