Το χάος του Brexit και η θεωρία παιγνίων του Νας

Ξεκίνησαν στις Βρυξέλλες οι διαπραγματεύσεις - ορόσημο για την ΕΕ - σχετικά με την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ένωση. Ο επικεφαλής διαπραγματευτής της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το Brexit Μισέλ Μπαρνιέ και ο Βρετανός αρμόδιος υπουργός Ντέιβιντ Ντέιβις συμφώνησαν στις προτεραιότητες και το χρονοδιάγραμμα των συνομιλιών. Συγκεκριμένα, οι συνομιλίες που θα διεξαχθούν έως τον Οκτώβριο θα εστιάσουν στα δικαιώματα των πολιτών, τον οικονομικό διακανονισμό και άλλα θέματα για τους όρους του διαζυγίου, καθώς και έναν χωριστό διάλογο με την Βόρεια Ιρλανδία.

Η Τερέζα Μέι υποσχέθηκε δύναμη και σταθερότητα. Τελικά πέτυχε το αντίθετο, περιπλέκοντας ακόμη περισσότερο την περίπλοκη υπόθεση που λέγεται Brexit. Tώρα το ερώτημα είναι «ένα σκληρό ή ένα μαλακό Brexit»;  Ακόμη δεν είναι σαφές τι είδους Brexit θέλει η Βρετανία.

Brexit εν μέσω πολιτικού - και όχι μόνο - χάους

Όταν η Τερέζα Μέι κήρυξε εκλογές, το δικαιολόγησε λέγοντας ότι χρειαζόταν μεγαλύτερη και ισχυρότερη εντολή για να διαπραγματευτεί μια καλή συμφωνία Brexit. Εσωτερικά η εκστρατεία της βασίστηκε στον ισχυρισμό ότι αποκτώντας μεγαλύτερη δύναμη και σταθερότητα θα είναι ένας καλύτερος διαπραγματευτής από τον αντίπαλό της, τον Τζέρεμι Κόρμπιν των Εργατικών.

Ουσιαστικά η Μέι ήθελε ένα «καθαρό» Brexit. Το Ηνωμένο Βασίλειο να αποχωρήσει από την ενιαία αγορά της ΕΕ και από την τελωνειακή ένωση, την οποία οι υπέρμαχοι της αποχώρησης θεωρούν απαραίτητη για να μπορεί η χώρα τους να συνάπτει εμπορικές συμφωνίες με άλλες χώρες του κόσμου. Η μεγάλη πλειονότητα των Συντηρητικών βουλευτών υποστήριξαν την θέση της.

Βεβαίως, ποτέ δεν μπόρεσε να διακριθεί πλήρως το σχέδιο του Λονδίνου για τις διαπραγματεύσεις. Αλλά μέχρι την ημέρα των εκλογών, η Τερέζα Μέι εδραιώθηκε πίσω από μια πρόσοψη αποφασιστικότητας.

Oι Εργατικοί πραγματοποίησαν εκστρατεία κατά του Brexit στο δημοψήφισμα, αλλά ο Τζέρεμι Κόρμπιν, ο οποίος ως βουλευτής ήταν ευρωσκεπτικιστής, δέχτηκε επικρίσεις για υποτονικότητα. Στις εκλογές, στόχος τους ήταν να αποτρέψουν μια σαρωτική νίκη των Τόρις που θα έδινε στην Τερέζα Μέι «λευκή επιταγή» να προχωρήσει σε ένα «σκληρό Brexit».

Το μήνυμα των Βρετανών ψηφοφόρων λοιπόν έχει εκληφθεί ως μια επιλογή για ένα ήπιο Brexit, το αντίθετο από αυτό που επιθυμούσε η Μέι. Έτσι υπάρχουν ακόμα πολλά ερωτήματα για τη στρατηγική που θα ακολουθήσει πλέον το Λονδίνο, καθότι το αποτέλεσμα της κάλπης, εκτός των άλλων, έχει ενισχύσει και την πτέρυγα των Συντηρητικών που θέλει ήπιο Brexit.

Όπως αναφέρει δημοσίευμε του Spiegel, στην πραγματικότητα αυτό που συμβαίνει μετεκλογικά στη Βρετανία μπορεί να χαρακτηριστεί ως πολιτικό χάος. Έχουν περάσει σχεδόν δύο εβδομάδες από τη στιγμή που οι Συντηρητικοί έχασαν την απόλυτη πλειοψηφία τους στη Βουλή και από τότε, ακόμη αγωνίζονται να συμβαδίσουν με την ταχύτητα με την οποία καταρρέουν οι πολιτικές βεβαιότητες στη χώρα. Η κατάσταση έχει ανατραπεί. Ξαφνικά, το Εργατικό Κόμμα φαίνεται πιο ενιαίο και σίγουρο από ό, τι εδώ και χρόνια, ενώ οι Συντηρητικοί, παρά το γεγονός ότι εξακολουθούν να είναι το ισχυρότερο πολιτικό κόμμα της χώρας, συνειδητοποιούν ότι έχει γίνει ασαφές ποιος έχει την κυριαρχία. Ένα πράγμα όμως είναι βέβαιο: Δεν την έχει η Τερέζα Μέι.

Η Τερέζα Μέι κάνει ό, τι μπορεί για να κρατήσει το κόμμα της στη ζωή, δεδομένης και της συμφωνίας συνασπισμού με το υπερσυντηρητικό κόμμα της Βόρειας Ιρλανδίας, του οποίου τα 10 μέλη του κοινοβουλίου θα αρκούσαν για να δώσουν στη Μέι πλειοψηφία στη Βουλή. Αλλά ούτε καν οι Συντηρητικοί δεν είναι ιδιαίτερα ενθουσιασμένοι με αυτό, δεδομένου ότι το DUP θεωρείται ως μια περίεργη Προτεσταντική ομάδα που αρνείται την κλιματική αλλαγή, το γάμο του ίδιου φύλου, κ.ά.

Η στήριξη του DUP στους Συντηρητικούς στο Λονδίνο θα μπορούσε ακόμη να θέσει σε κίνδυνο τις εύθραυστες ισορροπίες στη Βόρεια Ιρλανδία. Το Μπέλφαστ μαστίζεται από μια πολιτική κρίση εδώ και μήνες και πολλοί ανησυχούν ότι η βία θα μπορούσε να επιστρέψει αν το Ηνωμένο Βασίλειο εγκαταλείψει την δέσμευση ουδετερότητας που ανέλαβε ως μέρος της "συμφωνίας της Μεγάλης Παρασκευής" του 1998, που ορίζει τις ισορροπίες Καθολικών και Προτεσταντών.

Αλλά το DUP δεν είναι το μοναδικό πρόβλημα της Μέι. Η πίεση από όλες τις πλευρές αυξάνεται στην πρωθυπουργό. Από την μία της ζητείται να εγκαταλείψει τη σκληρή στάση στο Brexit. Μάλιστα, ο υπουργός Οικονομικών Φίλιπ Χάμμοντ τονίζει την ανάγκη να παραμείνει η Μ. Βρετανία μέλος των βασικών οικονομικών και εμπορικών θεσμών της Ένωσης με στόχο τη διασφάλιση της εύρυθμης και απρόσκοπτης λειτουργία του χρηματοπιστωτικού τομέα των επιχειρήσεων και της βρετανικής οικονομίας ενώ υποστηρίζει ότι είναι πιο σημαντικό να δημιουργηθούν θέσεις εργασίας από το να μειωθεί ο αριθμός των μεταναστών.

Από την άλλη, η σκληροπυρηνική ομάδα του Brexit αποτελεί την πλειοψηφία των συντηρητικών βουλευτών στο νέο κοινοβούλιο. Για αυτούς, υπάρχουν τρεις υποσχέσεις που δεν είναι διαπραγματεύσιμες: η απόσυρση από την κοινή αγορά, το τέλος της δικαιοδοσίας του δικαστηρίου της ΕΕ στη Βρετανία και η σημαντική μείωση της μετανάστευσης σε κάτω από 100.000 ετησίως.

Ο τρόπος με τον οποίο η πρωθυπουργός προτίθεται να ενοποιήσει αυτά τα  αλληλοσυγκρουόμενα  συμφέροντα παραμένει το μυστικό της. Φαίνεται, ωστόσο, ανοικτή σε συμβιβασμούς. Κυβερνητικές πηγές αναφέρουν ότι η διοίκηση της Μέι θα μπορούσε τουλάχιστον να εξετάσει ένα μοντέλο παρόμοιο με εκείνο που απολάμβανε η Νορβηγία. Η χώρα είναι μέλος του European Economic Area, πράγμα που σημαίνει ότι συμμετέχουν στην κοινή αγορά, αλλά όχι στην τελωνειακή ένωση. Αυτές οι χώρες, ωστόσο, εγγυώνται την ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων, κάτι που οι φετιχιστές του Brexit μεταξύ του Συντηρητικού Κόμματος θα το θεωρούσαν προδοσία.

Εν τω μεταξύ ήδη, η οικονομία της Βρετανίας υποφέρει. Ο πληθωρισμός ανέβηκε στο ανώτατο επίπεδό του σε τέσσερα χρόνια, οι μισθοί παρέμειναν στάσιμοι και η χώρα απέχει πολύ από τα μεγέθη ανάπτυξης που προέβλεπε για το 2017. Το σενάριο που πολλοί οικονομολόγοι βλέπανε αμέσως μετά το δημοψήφισμα του Brexit τώρα τελικά γίνεται αισθητό.

Παρά τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει η Μέι θα μπορούσε να παραμείνει στην εξουσία για πολύ περισσότερο από όσο πιστεύουν πολλοί. Αναλυτές εκτιμούν πως ακόμα κι αν κάνει παραχωρήσεις στις Βρυξέλλες, είναι απίθανο οι εσωτερικοί αντίπαλοι του κόμματος να την ανατρέψουν στο εγγύς μέλλον. Δεδομένου μάλιστα ότι ο επικεφαλής των Εργατικών Τζέρεμι Κόρμπιν θα μπορούσε να αντικαταστήσει την Μέι. Μάλιστα κάλεσε το κόμμα του να «παραμείνει σε μόνιμη εκστρατεία» λόγω της πεποίθησής του ότι θα διεξαχθούν ξανά φέτος εκλογές.

Σε περίπτωση που συμβεί αυτό, οι διαπραγματεύσεις για το Brexit θα είναι καταδικασμένες σε αποτυχία, δεδομένου ότι ο χρόνος είναι ήδη εξαιρετικά ασφυκτικός. Από την άλλη η Ευρώπηδεν μπορεί να είναι όμηρη των Συντηρητικών.

Γιατί μια αδύναμη βρετανική κυβέρνηση μπορεί να κάνει μια καλύτερη συμφωνία

Το παράξενο είναι ότι όταν πρόκειται για τη δυναμική των διαπραγματεύσεων και πως αυτή λειτουργεί, η «κοινή λογική» που περνά τόσο από τη θεωρία όσο και από την εμπειρική έρευνα λέει πως αυτή η αποτυχημένη πολιτική κατάσταση του Ηνωμένου Βασιλείου στην πραγματικότητα μπορεί να δημιουργεί μια καλύτερη θέση για να πάρει αυτά που θέλει. Όταν πρόκειται για παραχωρήσεις στις διαπραγματεύσεις, η δύναμη κάποιες φορές είναι η αδυναμία και η αδυναμία είναι δύναμη..

Και εδώ μπαίνει ο John Nash και η θεωρία των παιγνίων, για την οποία κέρδισε βραβείο Νόμπελ στα οικονομικά. Ο μαθηματικός τύπος διαπραγμάτευσης του Νας θεωρεί ότι «κάθε παίγνιο με πεπερασμένο πλήθος παικτών και στρατηγικών, έχει τουλάχιστον ένα σημείο ισορροπίας, σύμφωνα με το οποίο όλοι οι παίκτες επιλέγουν τις πιο συμφέρουσες για αυτούς στρατηγικές, γνωρίζοντας και τις επιλογές των αντιπάλων τους».

Δηλαδή, οι παίκτες σκέφτονται τι μπορεί να διαλέξει ο αντίπαλος τους, προσπαθούν να καταλάβουν τη συμπεριφορά των άλλων και επιλέγουν την στρατηγική τους σύμφωνα και με τις επιλογές των άλλων παικτών. Έτσι καταλήγουν, ως σύνολο, σε ένα σημείο, που προκύπτει το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα για όλους, αφού σε επιμέρους θέματα όλοι χάνουν και όλοι κερδίζουν, όμως το σύστημα ισορροπεί. Πρόκειται για αυτό το σημείο που ονομάζεται ως ισορροπία Νας.

Σε μια δυαδική στρατηγική αλληλενέργεια, ένας συνδυασμός στρατηγικών ισορροπίας κατά Νας είναι αυτός κατά τον οποίο η επί μέρους στρατηγική του κάθε δρώντος είναι η καλύτερη απάντηση του ενός στην καλύτερη απάντηση του άλλου δρώντος προς αυτόν. Όπως αναφέρει το Conversation, ενώ η θεωρία της διαπραγμάτευσης του Nας εξηγείται πλήρως χρησιμοποιώντας πολύπλοκες μαθηματικές αποδείξεις, το σημείο που σχετίζεται με το Brexit είναι σχετικά απλό.

Η κυβέρνηση της Μέι μπορεί τώρα να έχει ένα πιο αόριστο όραμα για το τι θέλει από ό, τι είχε πριν τις εκλογές, αλλά η θεωρία του Νας λέει πως, καθώς υπάρχουν πολλές σκεπτικιστικές φωνές τόσο στο Συντηρητικό κόμμα όσο και εκτός αυτού, θα μπορούσαν να συμβάλλουν στο παίγνιο για να πάρει η Βρετανία την καλύτερη δυνατή συμφωνία.

Έτσι κι αλλιώς σύμφωνα με τον Νας, οι παίκτες δεν είναι υποχρεωτικά «αντίπαλοι» μεταξύ τους, αλλά μπορεί να είναι και συνεργάτες, που έχουν όμως σαν σκοπό να πετύχουν το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα ο καθένας για τον εαυτό του ή την ομάδα του.... Μάλιστα αν και οι δύο παίκτες αποφασίσουν να μεγιστοποιήσουν την ανταπόδοσή τους, υπάρχει περίπτωση να καταλήξουν στο χειρότερο δυνατό αποτέλεσμα και για τους δύο.... Εάν η ΕΕ ενεργήσει σύμφωνα με τη θεωρία των παιγνίων «παίζοντας» χωρίς καμία πρόθεση να αποφύγει τη σύγκρουση, η καταστροφή που θα υποστεί η ίδια θα είναι μεγαλύτερη από αυτήν της Βρετανίας – με αφετηρία τον τραπεζικό της τομέα, ο οποίος δεν είναι καθόλου υγιής, με πρώτη ίσως τη Deutsche Bank.

Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της πάντως επιθυμούν μια λύση με το Ηνωμένο Βασίλειο μέσω των διαπραγματεύσεων και όχι καθόλου συμφωνία. Αντιμέτωποι με τους εκπροσώπους μιας αδύναμης κυβέρνησης που περπατάει σε τεντωμένο σχοινί, θα πρέπει να δεχτούν ότι οι παράλογες απαιτήσεις έχουν ελάχιστες ή καθόλου πιθανότητες να καταλήξουν σε συμφωνία. Ενδεικτική είναι και η αισιοδοξία του Γάλλου Πρόεδρου Εμμανουήλ Μακρόν, ο οποίος κατά τη συνάντησή του με την Μέι στο Παρίσι, είπε χαρακτηριστικά: «Μέχρι να τελειώσουν οι διαπραγματεύσεις, υπάρχει πάντα η ευκαιρία να ξανανοίξουμε την πόρτα».