Η λέξη «ανάγκη» είναι γραμμένη πια στα φέρετρα

Του Κώστα Βαξεβάνη

Θα ήθελα να ξεκινήσω με κάτι προσωπικό, την ώρα που ο πόνος επιμερίζεται και ακινητοποιεί ολόκληρη την κοινωνία σαν να την καρφώνει στον τοίχο, απέναντι στην σκληρή εικόνα ενός καθρέφτη.

Εδώ και πολλά χρόνια, λόγω επαγγελματικών βιωμάτων, έχω κάνει μια συμφωνία με τον εαυτό μου. Αν ποτέ βρεθώ σε κίνδυνο σε φωτιά, θάλασσα, καταστροφή, θα λειτουργήσω σα να μην υπάρχει πιθανότητα να επιχειρήσει κάποιος οργανωμένα να με σώσει. Ξέρω πως εκεί έξω υπάρχουν σπουδαίοι άνθρωποι σαν αυτούς που ανέδειξε και αυτή η συμφορά, πυροσβέστες με αυταπάρνηση, εθελοντές με ανυστερόβουλη αγάπη, ήρωες πνιγμένοι από το βάρος της άθλιας γραφειοκρατίας, χέρια και καρδιές που είναι ικανά να τα βάλουν με την καταστροφή, αλλά γνωρίζω ακόμη, πως αυτό που ονομάζουμε κράτος και περιμένουμε την ευθύνη του, είναι ναρκοθετημένο δεκαετίες ολόκληρες από το κακό που έγινε δομικό του στοιχείο.
Υπάρχουν δύο ειδών αδυναμίες του κράτους. Η πρώτη είναι συνδεδεμένη με τη διαφθορά και τη γραφειοκρατία. Τα άχρηστα μέσα που προμηθευτήκαμε για να πάρουν κάποιοι μίζα, ο ανίκανος κρατικός υπάλληλος που έγινε επικεφαλής λόγω πολιτικής ένταξης, το λαμόγιο που πάνω στην ανάγκη του άλλου στήνει μπίζνες (κάτι σαν τη δράση της Novartis και του ΚΕΕΛΠΝΟ) αυτός που χρησιμοποίησε το κρατικό χρήμα σαν ιδιοκτησία του. Αυτή η πλευρά του κράτους έχει συνέχεια και διάρκεια μισού αιώνα. Να σας δώσω ένα παράδειγμα. Το 1991 ως νεαρός δημοσιογράφος, έζησα την καταστροφή πευκοδάσους της Λέσβου επειδή τα πυροσβεστικά αεροσκάφη είχαν πάρει εντολή κατάσβεσης στην Ηλεία, όπου η φωτιά ήταν λιγότερο επικίνδυνη, αλλά ετύγχανε πατρίδα του τότε Αντιπροέδρου της Κυβέρνησης Θανάση Κανελλόπουλου. Το 2012 αποκαλύψαμε στο HOT DOC πως τα πυροσβεστικά ελικόπτερα τα οποία είχαν νοικιαστεί από Υπουργούς παρανόμως, έριχναν το 2007 στη μεγάλη φωτιά της Ηλείας, νερό στα βράχια για να γράφουν ώρες κατάσβεσης και να πληρώνεται η εταιρεία. Φυσικά τα αδικήματα των Υπουργών παραγράφηκαν. Αυτή λοιπόν η συνεχής αδυναμία του κράτους συνδέεται με τη διαφθορά και τους ανθρώπους της εξουσίας η οποίοι ακόμη και αν βγαίνουν ως λευκές περιστερές στα κανάλια, κυβέρνησαν και θέλουν να ξανακυβερνήσουν τη χώρα.
Υπάρχει όμως και μια δεύτερη αδυναμία που αφορά το κράτος. Είναι η τραγική κατάσταση που συνθέτουν η διοίκηση και οι έχοντες την πολιτική ευθύνη από τη μία και οι πολίτες από την άλλη, με κύρια ευθύνη όμως αυτή του κράτους. Αν δεν καταλαβαίνετε τι εννοώ, μιλώ για παράδειγμα για τον οδηγό ο οποίος την ώρα της φωτιάς στην Κινέττα, είχε καταλάβει τη Λωρίδα Εκτάκτου Ανάγκης (ΛΕΑ) στην Εθνική, εμποδίζοντας το πυροσβεστικό όχημα να κινηθεί και άκουγε ΣΚΑΙ ο οποίος τα έβαζε με τον κρατικό μηχανισμό που δεν φτάνει έγκαιρα. Παράνοια. Ο ίδιος οδηγός θα ξανακάνει το ίδιο πράγμα και αύριο αφού δεν πήγε φυλακή όπως θα έπρεπε. Γιατί η αστυνομία θα συνεχίσει να γράφει παπάκια στο δρόμο, αλλά δεν θα γράψει αυτόν που θα συνεχίσει να κινείται στη ΛΕΑ.
Αν δούμε κατάματα αυτό που συνέβη στο Μάτι, αν σκουπίσουμε για λίγο τα δάκρυα για να δούμε καθαρά, θα διακρίνουμε ίσως και τις αιτίες. Γι αυτή την καταστροφή δεν έφταιξε ούτε η μη έγκαιρη επέμβαση, ούτε οι πυροσβέστες, ούτε τα μέσα. Δεν έφταιξε ούτε ο στρατηγός άνεμος, ούτε λοχίες των αποφάσεων. Αυτή η χώρα, ακολουθώντας τα βίτσια του καθενός και κάνοντας πολιτικές αποφάσεις τα συμφέροντα, δομήθηκε άναρχα χωρίς κανόνες και λογικές που να παραπέμπουν στο μέλλον. Το Μάτι δημιουργήθηκε την εποχή των αυθαιρέτων και της αντιπαροχής, εκεί που ο καθένας έριχνε τσιμέντο και άπλωνε τούβλα για να χτίσει ένα σπίτι. Χωρίς κανόνες και προοπτική. Φυσικά χωρίς ασφάλεια, η οποία θεωρείται λεπτομέρεια στους μεγάλους σχεδιασμούς του νεοέλληνα. Είναι ίσως από τις λίγες παραθαλάσσιες περιοχές που οι δρόμοι δεν οδηγούν όλοι στη θάλασσα. Μάντρες κόβουν τους δρόμους, αυθαίρετες κατασκευές στέκουν με μεγαλοπρέπεια νεοαθηναϊκού ρυθμού εκεί που έπρεπε να υπάρχουν ελεύθεροι χώροι. Για να ξανακαταφύγω στην προσωπική εμπειρία, στη συγκεκριμένη περιοχή έχω καλύψει δημοσιογραφικά πάνω από 20 φωτιές. Οι δύο θυμάμαι ήταν αποτέλεσμα της προσπάθειας κάποιων να κόψουν μέταλλο μέσα στο κατακαλόκαιρο με ένα σιδεροτροχό, μερικές ήταν το γνωστό τσιγάρο του θεριακλή και οι περισσότερες εκδήλως η προσπάθεια των οικοπεδοφάγων. Ανεξάρτητα από την αιτία το δεδομένο ήταν πως μια περιοχή όπου τα σπίτια είναι μέσα στο δάσος, το λάθος ή η σκοπιμότητα θα έφερναν την καταστροφή. Θα μπορούσε να γίνει αυτό που έγινε αυτή τη φορά. Ισχυροί άνεμοι θα έσερναν τη φωτιά μέσα στον οικισμό, και οι άνθρωποι ανήμποροι θα έπεφταν στο έλεός της. Όχι στο Μάτι δεν έλειψαν τα μέσα ούτε η αυτοθυσία όσων πήγαν να βοηθήσουν. Αποκαλύφθηκε πως η χώρα απολογείται σε λάθος μέτρα ακολουθώντας μια παράλογη λογική που συνδέει τις φωτιές με το έμψυχο υλικό και τους προϋπολογισμούς. Στη χώρα της αυθαίρετης δόμησης και των αυθαίρετων απόψεων δεν υπάρχουν κανόνες και πρωτόκολλα. Το θέμα δεν είναι πόσα λεφτά δίνουμε για την πυρόσβεση μόνο, αλλά πώς σώζουμε. Υπάρχουν εκατοντάδες αυθαίρετοι οικισμοί μέσα σε δάση. Σε αυτούς τους οικισμούς, με ευθύνη της τοπικής αυτοδιοίκησης δεν υπάρχουν ούτε αντιπυρικές ζώνες, ούτε ελεύθερες περιοχές χωρίς δέντρα όπου μπορεί να καταφύγει κάποιος σε περίπτωση φωτιάς, ούτε κανόνες εκκένωσης. Όλα είναι χύμα στο κύμα, όπως ακριβώς τα αυθαίρετα. Όσα χρήματα και αν δοθούν για πυρόσβεση, όσοι πυροσβέστες και αεροσκάφη και αν ενεργήσουν, μια μικρή εστία μπορεί να κάψει ανθρώπους που εγκλωβίζονται όπως ακριβώς στο Μάτι, μέσα στα έργα της αυθαιρεσίας και του πανικού.
Το πράγμα έχει γίνει ένα μπλεγμένο κουβάρι. Το κράτος κάνει τα στραβά μάτια, ο πολεοδόμος και ο μηχανικός το ίδιο, ο πολιτικός δεν θέλει να πάρει το πολιτικό κόστος και η πυροπροστασία γίνεται μια πολιτική κοκορομαχία για τα κονδύλια και την «άμεση επέμβαση». Φυσικά και πολλά πράγματα στη χώρα είναι θέμα κονδυλίων, αλλά δεν είναι γραμμικό αποτέλεσμα των κονδυλίων.
Η χώρα ζει τις αντιφάσεις και τους κινδύνους που δημιουργεί η παθογένεια και οι οποίες αναπαράγουν τις επικινδυνότητες του μέλλοντος. Κάπου πρέπει να υπάρξει ένα κόψιμο του γόρδιου δεσμού. Προσέξτε τι θα συμβεί το επόμενο διάστημα: η κυβέρνηση θα χρηματοδοτήσει την ανοικοδόμηση των καμένων σπιτιών, πολλά από τα οποία είναι αυθαίρετα και ενδεχομένως και ένας από τους παράγοντες που συνέβαλαν στην καταστροφή. Το σπίτι δηλαδή που με την αυθαίρετη μάντρα του έκλεινε το δρόμο προς τη σωτηρία. Πού τελειώνει αυτή η ιστορία που αναπαράγεται συνεχώς με εργαλείο το συναισθηματισμό και το πολιτικό κόστος;
Το εθνικό πένθος και η οδύνη δεν πρέπει να οδηγήσουν μόνο σε μέτρα ανακούφισης. Πρέπει να υπάρξει σχεδιασμός. Όπως ακριβώς σε ένα καράβι όταν πάρει φωτιά ο κόσμος συγκεντρώνεται ακολουθώντας τις οδηγίες του πληρώματος, η χώρα πρέπει να θεσπίσει κανόνες και πρωτόκολλα που θα οδηγούν στη διάσωση. Πρέπει να ξαναδεί τη σύσταση και το μέγεθος των δασών της και ενδεχομένως να πρέπει να δημιουργήσει σταδιακά μικτά δάση μειώνοντας την εύφλεκτη πεύκη. Να επιλέξει εκτός από συστήματα πυρόσβεσης και συστήματα έγκαιρου εντοπισμού φωτιάς από δορυφόρους. Τα δάση θέλουν φροντίδα, περιφρούρηση και έξοδα γι αυτό που μας επιστρέφουν.
Στο κράτος πέφτει και η ευθύνη εκπαίδευσης και συνειδητοποίησης του κόσμου. Δεν μπορεί η χώρα να έχει τη συμπεριφορά του κακομαθημένου Ελληναρά που κυκλοφορεί στη ΛΕΑ και ζητά και τα ρέστα ούτε και να απολογείται σε αυτόν. Πρέπει να έχει σχέδιο και στρατηγική. Κυρίως για το πώς θα δημιουργήσει Έλληνες με άλλη συμπεριφορά σε ένα κράτος με σαφείς κανόνες. Και ατύχημα θα υπάρξει και εμπρησμός και άνεμοι 10 μποφόρ ξανά. Θα συμβεί αναπόφευκτα. Το κράτος δεν είναι οι «επιτόπου» που καταφθάνουν και οι μεμψίμοιροι που γκρινιάζουν ή επιθυμούν πολιτικό κόστος σκυλεύοντας νεκρούς. Το κράτος πρέπει να είναι η εμπιστοσύνη που αποπνέει και πολλές φορές η ανυποχώρητη στάση του σε θέματα που πρέπει να λυθούν. Εκεί θα κριθεί η κυβέρνηση πέρα από τα μέτρα ανακούφισης των πληγέντων. Το Υπουργείο Γεωργίας δεν μπορεί να είναι το υπουργείο των γεωπόνων γραφείου και των επιδοτήσεων ή των στατιστικών παραγωγής.
Προσπαθώ αυτή την ώρα να παραθέσω πράγματα που περνάνε από τη σκέψη μου ξέροντας πως οι στιγμές και η φόρτιση δεν δίνουν το καλύτερο αποτέλεσμα. Βαρέθηκα όμως τόσα χρόνια να καταγράφω καταστροφές και νεκρούς. Κουράστηκα και από τις εύκολες καταγραφές (πολλές φορές μπορεί να υπήρξα και εγώ φορέας τους) που μετράνε πόσα πυροσβεστικά πήγαν και πού. Όπως και σε πολλά άλλα πράγματα πρέπει να κοπούν οι δεσμοί με το παρελθόν που δημιουργεί ομηρίες. Η κυβέρνηση πρέπει να σχεδιάσει ξανά σα να σχεδίαζε μια νέα χώρα από την αρχή. Να δει το νομικό πλαίσιο, να το απλοποιήσει και κυρίως να εκπαιδεύσει. Να χτυπήσει τη γραφειοκρατία που είναι εργαλείο της διαφθοράς και να στηριχτεί στην εκπαίδευση με την προσδοκία που έχει ένας γονιός που μόλις στέλνει το παιδί του στο σχολείο.
Δεν πρέπει μόνο να αλλάζουν οι υπουργοί, πρέπει να αλλάξουν οι προτεραιότητες και η σκέψη. Αυτή η κυβέρνηση δεν έχει τις δεσμεύσεις και τις στερεοτυπίες όσων πέρασαν καταστροφικά σαν τις φωτιές πάνω από τη χώρα. Ας ξεκινήσει λοιπόν με λευκό χαρτί και μολύβι ζητώντας ευρεία συναίνεση για όσα αποφασίσει. Δεν είναι όλοι οι Έλληνες παράλογοι ούτε κανίβαλοι. Όταν καθιερώθηκαν τα capital controls όλοι διέκριναν μια καταστροφή για τη χώρα. Σήμερα όλοι συμφωνούν πως κατέληξε μια φυσική λειτουργία που χτυπά τη διακίνηση μαύρου χρήματος. Η πολιτική δεν μπορεί να χαράσσεται με βάση τις κρωγμές του ΣΚΑΙ ή το πολιτικό IQ του Άδωνη. Χαράσσεται από την κυβέρνηση με βάση τις ανάγκες. Και αυτή τη στιγμή η λέξη «ανάγκη» είναι γραμμένη πάνω σε φέρετρα.

http://www.koutipandoras.gr/