Η «φονεύσιμη γυμνή ζωή» και η φασιστική απειλή

του Μιχάλη Λάβδα

Όταν ο G. Agamben γράφει για τη «γυμνή ζωή», εννοεί τη ζωή που απογυμνώνεται από πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα, βρίσκεται στο περιθώριο της κοινωνίας και γίνεται «φονεύσιμη» η ζωή και «ανεκτή» η πράξη της δολοφονίας.

Μια ζωή «ανάξια να βιωθεί» όπως ανέφεραν οι Binding και Hoche στον τόμο που εκδόθηκε το 1920 με τίτλο «Η εξουσιοδότηση αφανισμού της ζωής που είναι ανάξια να βιωθεί» (Di Freigabe der Vernichtung lebenswerten Lebens). Και αναφέρει συγκεκριμένα σε απόσπασμα που σχολιάζει ο Agamben στο βιβλίο του «Homo Sacer»: «Η δικαιική τάξη, ανέχεται την πράξη παρ’ όλες τις αισθητές συνέπειες που κάτι τέτοιο έχει πάνω στην ίδια. Δεν θεωρεί ότι έχει την εξουσία να την απαγορεύσει».

Εδώ μπαίνουν τα ζητήματα της «κυρίαρχης εξουσίας», που δεν αφορά μόνο οργανωμένες τάξεις πολιτικής εξουσίας, αλλά αναφέρεται στις εξουσιαστικές σχέσεις που δημιουργούνται ανάμεσα στα μέλη μιας κοινωνίας και στις συμπεριφορές «αλληλοεξόντωσης», όπου οι «αποκλεισμένοι» γίνονται υπαίτιοι των κακών και η «τιμωρία» τους έως θανάτου γίνεται ανεκτή.

Θυμόμαστε καλά τη Hannah Arendt που μιλά για το κακό και την κοινοτοπία του, όπου ουσιώδες γνώρισμά του δεν είναι η διαστροφή, αλλά η αδράνεια και «υποταγή» του καθημερινού ανθρώπου.

Εάν οι εικόνες δολοφονίας του Ζακ που κάναν το διαδικτυακό γύρο ξεχαστούν και γίνουν κομμάτι της καθημερινότητας, τότε έχουμε φτάσει ένα βήμα πιο κοντά στα κάθε λογής «στρατόπεδα συγκέντρωσης». Σε αυτά που μπορούμε να βάλουμε όσους γίνονται «βάρος στην κοινωνία». Τους «αποκλίνοντες», τους «τρελούς», τους «διαφορετικούς». Αυτούς που «μας παίρνει» να ξεχωρίσουμε ως ζωές που «δεν αξίζει να βιωθούν» και να επιβάλλουμε σιωπηλά ή με φωνές την τιμωρία τους.

Έλεγε ο Binder στον τόμο που αναφέραμε «ποιος είναι καλύτερο να αφανιστεί; ο νέος εργάτης ή ο νοητικώς υστερών;». Κι εδώ καταλαβαίνουμε την αναγκαιότητα του να «αφανιστεί κάποιος» και πώς η ανθρώπινη ζωή μπαίνει «στο ζύγι». Την απαίτηση να γίνει «θυσία» για να πάρουμε απόσταση από όσα μας φοβίζουν και να πάρουμε παράταση στην «ασφάλειά μας».

Η διεθνής βιβλιογραφία της κρίσης, μιλά και για αύξηση των «ανθρωποκτονιών» κατά τις περιόδους κρίσης. Έχει ιδιαίτερη σημασία όμως να δούμε τα «θύματα» μιας κοινωνίας που καταρρέει και προσπαθεί απελπισμένα να βρει ενόχους και να θυσιάσει ανθρώπινες αξίες και κατά συνέπεια ανθρώπινες ζωές.

Όταν αφαιρείται η αξία σου, είναι πιο εύκολο να πεθάνεις. Είτε επειδή εσύ δεν βλέπεις κάτι καλό στον εαυτό σου μέσα από τα γυαλιά που σου έδωσε η κοινωνία, είτε επειδή οι άλλοι δεν το βλέπουν.

Άνθρωποι με διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό από τον «κυρίαρχο», με διαφορετική ταυτότητα φύλου από αυτήν που έχουμε συνηθίσει και «επιτρέψει να υπάρχει», πρόσφυγες και μετανάστες που χάνουν τα ανθρώπινα δικαιώματά τους απέναντι στα πολιτικά τείχη που υψώνονται, άνθρωποι με προβλήματα ψυχικής υγείας που θα μας «μεταδώσουν την τρέλα τους», οροθετικοί που θα μας «μολύνουν», τοξικοεξαρτημένοι που φταίνε κατ’ αρχήν και κατ’ αρχάς οι ίδιοι για την «εξάρτησή τους».

Τι είναι ο φασισμός αν όχι η αυτοδίκαιη απόφαση ότι μπορώ να κρίνω ποιος αξίζει να ζει και ποιος όχι, ποιος πρέπει να πεθάνει και ποιος όχι;

* Ο Μιχάλης Λάβδας είναι Ψυχολόγος

Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών