Ελληνικός καινούργιος κόσμος

Του Χρήστου Χωμενίδη 
 

Όταν, πριν από λίγα χρόνια, ο αριθμός των μαθητών στα τρία ελληνικά σχολεία της Κωνσταντινούπολης είχε πέσει σε οριακό σημείο, ο Οικουμενικός Πατριάρχης έκανε μια ιστορική υπέρβαση. Επέτρεψε τη φοίτηση σε παιδιά αραβικών οικογενειών, υπό τον μόνο όρο να είναι βαφτισμένα χριστιανοί ορθόδοξοι. Η απόφαση του Βαρθολομαίου αποδείχθηκε -μεσοπρόθεσμα τουλάχιστον- σωτήρια για το "Ζωγράφειον", το "Ζάππειον" και τη "Μεγάλη του Γένους Σχολή". Τα δε χειροπιαστό της αποτέλεσμα συγκινεί τον Ελλαδίτη επισκέπτη. "Τον βλέπετε τον Ιωσήφ;" μάς έδειξαν έναν αεικίνητο έφηβο, που οι τρόποι και η ομιλία του καθόλου σχεδόν δεν διέφεραν από των συνομηλίκων του στο Παγκράτι ή στην Κεφαλλονιά. "Πρόπερυσι που μάς ήλθε ο Ιωσήφ από τη Συρία δεν ήξερε ούτε λέξη ελληνικά!" Πώς να μη θαυμάσει κανείς το έργο των δασκάλων και της ομογένειας, το οποίο συντελείται με ανεπαρκή μέσα, σε μία Πόλη δεκαπέντε εκατομμυρίων κατοίκων, που η κραταιά κάποτε παρουσία μας δεν ανιχνεύεται σχεδόν παρά στα αρχαιολογικά μνημεία και στα πάλαι ποτέ ρωμαίικα αρχοντικά στο Πέραν και στο Φανάρι; Και πώς να μην επηρεαστεί η σκέψη του αναφορικά με το μείζον εθνικό μας πρόβλημα, που δεν είναι βεβαίως άλλο από το δημογραφικό;

Στα λόγια όλοι συμφωνούμε. Ο πληθυσμός μας φθίνει και γερνάει κι ετούτο απειλεί -για πρώτη ίσως φορά στην Ιστορία- την ύπαρξη του Έθνους μας καθεαυτήν. Εάν οι θάνατοι εξακολουθήσουν να υπερβαίνουν τις γεννήσεις, σε ποιά ουσιαστική ανάκαμψη να ελπίσεις; Τι να σου κάνει ο τουρισμός, οι επενδύσεις, οι γεωπολιτικοί σχεδιασμοί και οι διπλωματικές πιρουέτες, όσο επιτυχημένες και αν είναι; Κινείσαι ολοταχώς προς το να καταντήσεις μια έρημη χώρα. Ένα μισοάδειο οικόπεδο προς εξαγορά ή προς άλωση. 

Εδώ και δεκαετίες οι πολιτικοί μας εξαγγέλλουν μέτρα για να χτυπηθεί η υπογεννητικότητα. Ο Κώστας Καραμανλής είχε επεκτείνει τα προνόμια των πολυτέκνων και σε όσους είχαν τρία παιδιά. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης υποσχέθηκε πρόσφατα πως κάθε γέννηση θα επιδοτείται με δύο χιλιάδες ευρώ. Ο Αλέξης Τσίπρας κάτι ψέλλισε προς την ίδια κατεύθυνση, ίσα να μη θεωρηθεί αδιάφορος προς το ζήτημα. 

Επιτρέψτε μου να αντιμετωπίζω τις παραπάνω πρωτοβουλίες -όσο αγαθές, όσο γενναιόδωρες κι αν είναι εκ του υστερήματος- ως ατελέσφορες. Οι νέοι Έλληνες του 21ου αιώνα δεν θα πειστούν να βάλουν κι άλλα στόματα στο τραπέζι τους με δέλεαρ δωρεάν εισιτήρια στα μέσα μαζικής μεταφοράς, ουδέ καν καλούς βρεφονηπιακούς σταθμούς και σχολεία. Εδώ δυσκολεύονται, για πρακτικούς και για ψυχολογικούς λόγους, να εγκαταλείψουν πριν από τα τριάντα το πατρικό τους! Εδώ πανηγυρίζεται από τις οικογένειες σαν κοσμοϊστορικό γεγονός η έλευση του ενός παιδιού, το οποίο εάν μείνει χωρίς αδέλφια μειώνει τον πληθυσμό στο μισό...

Η αναπαραγωγική απροθυμία μας είναι -πιστεύω- απολύτως ερμηνεύσιμη. 

Πολλά παιδιά, σε συνθήκες έλλειψης ισχυρότατου κοινωνικού κράτους, κάνουν κατά κανόνα είτε οι πλούσιοι είτε οι αληθινά φτωχοί. Των μεν το βιοτικό επίπεδο δεν απειλείται από την ύπαρξη τεσσάρων ή έξι απογόνων. Οι δε διακατέχονται απ' την ανεμελιά εκείνου που δεν έχει κάτι ιδιαίτερο να χάσει - θα στερηθούν σάμπως το εξοχικό που δεν έχουν ή τις κοσμικές εξόδους τους; 

Πολύ πριν από το ξέσπασμα της κρίσης, οι Έλληνες είχαν προσανατολιστεί προς την υλική ευμάρεια. Οι καταναλωτικές ανάγκες που τούς είχαν καλλιεργηθεί υπερέβαιναν τα εισοδήματά τους. Δανείζονταν όχι για να επιβιώσουν μα για να πάνε διακοπές. Μετά το 2010, όλη η προσπάθεια είναι να ανακοπεί -να φρεναριστεί έστω- ο κατήφορος τους προς την ένδεια. Χωράει στην παραπάνω εξίσωση η εντολή "πληθύνεστε"; Δεν νομίζω...

Κατά τη δεκαετία του 1990, η Ελλάδα δέχθηκε μία γενναία πληθυσμιακή μετάγγιση από τις χώρες του καταρρεύσαντος "υπαρκτού σοσιαλισμού". Τα εκατομμύρια των οικονομικών μεταναστών μπορεί να μάς κακόμαθαν (έως και να μάς διέφθειραν προσφέροντας κάθε λογής φτηνή εργασία), αιμοδότησαν ωστόσο το ασφαλιστικό σύστημα. Ξαναζωντάνεψαν εγκαταλειμμένες περιοχές.

Αναμίχθηκαν με τούς ντόπιους προς αμοιβαίο όφελος. Κάποιοι -εννοείται- επέστρεψαν στις πατρίδες τους ή συνέχισαν τον δρόμο τους για αλλού. Πάρα πολλοί όμως ρίζωσαν εδώ. Οι εξ'Αλβανίας ιδιαίτερα -και δεν μιλώ μονάχα για τους Βορειοηπειρώτες ομογενείς- αποδείχθηκαν απολύτως συμβατοί με τους Έλληνες. Η δεύτερη γενιά τους είναι πλήρως ενταγμένη, λειτουργική και παραγωγική. Τα παιδιά των ανθρώπων, που σαν τον Πύρρο Δήμα ή τον Γκαζμέντ Καπλάνι πέρασαν κάποτε ρακένδυτοι τα σύνορα, όχι απλώς μετέχουν της ημετέρας παιδείας αλλά και διακρίνονται ιδιαίτερα σε αυτή.

Μονάχα ένα εξίσου αθρόο ρεύμα θα μπορούσε να ανακόψει την πληθυσμιακή μας απίσχνανση. Μόνο ένας κόσμος απ'αλλού φερμένος, ξεριζωμένος ίσως από τις εστίες του, πρόθυμος εντούτοις -εφόσον δείξουμε κι εμείς μιά ελάχιστη προθυμία- να εγκατασταθεί και να συν τω χρόνω να αφομοιωθεί θα ανακούφιζε δραστικά το δημογραφικό μας. Δεν ισχυρίζομαι -προς Θεού- ότι στα εδάφη μας μπορεί να μεταφυτευτεί επιτυχώς κάθε λογής λουλούδι. Εννοείται πως υπάρχουν και αξεπέραστες θρησκευτικές και πολιτισμικές ασυμβατότητες. 

Καιρός όμως, ειδικά εμείς από όλους τους Ευρωπαίους, να δούμε το προσφυγικό διαφορετικά. Όχι με νηπιώδη -αριστερό στα λόγια- διεθνισμό. Ούτε και με πατριωτική -υποτίθεται- ξενοφοβία. 

Ίσως οι βίαιες ανακατατάξεις στην ευρύτερη γεωγραφική μας περιοχή να αποτελούν για εμάς ευκαιρίες. Ίσως, εάν τις αξιοποιήσουμε, να ξαναβγεί -για να θυμηθούμε τον Καβάφη- "ελληνικός καινούργιος κόσμος". Όχι στην Αλεξάνδρεια και στην Αντιόχεια αλλά στις γειτονιές και στα νησιά μας.

* Ο κ. Χρήστος Χωμενίδης είναι συγγραφέας

https://www.capital.gr/