Ο λαϊκισμός της Νέας Δημοκρατίας
Το παράδειγμα της πυρκαγιάς στο Μάτι είναι ενδεικτικό της τακτικής που εφάρμοσε η ΝΔ κατά την προεκλογική περίοδο.
Οι
θεωρίες περί «λαϊκισμού», τα ερμηνευτικά κλειδιά που δίνονταν για το
θολό περιεχόμενό του και οι λέξεις-σύμβολα που ανιχνεύουν τους λαϊκιστές
αποτέλεσαν σημαίες αγώνα για τη Νέα Δημοκρατία κατά τα έτη 2012-2019.
Ξοδεύτηκε αρκετό μελάνι και τα επιχειρήματα περί λαϊκισμού αποτέλεσαν
βασικά εργαλεία του αντι-ΣΥΡΙΖΑ μετώπου, από επιφανείς ακαδημαϊκούς
μέχρι δημοσιογράφους και ματαιωμένους πρώην διευθυντές εφημερίδων.
Ηταν μια περίοδος που ορισμένοι, προκειμένου να λαϊκίσουν, κατήγγελλαν και έπειτα εφάρμοζαν αναλυτικά όλο το manual του λαϊκισμού, στην πιο ακραία ευρωπαϊκή εκδοχή του. Ηταν μια μετα-λαϊκιστική πρακτική με χαμηλό ταβάνι, που μπορούσε να φτάσει το πολύ μέχρι μια εθνική εκλογική αναμέτρηση και που μετά θα ξηλωνόταν μοιραία μες στην καθημερινότητα, πόντο πόντο. Μερικά παραδείγματα ιδεολογικής/επικοινωνιακής κατεύθυνσης ήταν τα εξής:
• Ηθικοπλαστική αντιπαράθεση του λαού από τη μια πλευρά με μια φαντασιακή άκαμπτη εξουσία από την άλλη
• Υποσχέσεις για μια «ρεαλιστική» εναλλακτική διαχείρισης κρίσεων
• Ανάδειξη του λαού ως του απόλυτου θύματος μιας άτεγκτης κυβέρνησης
• Κυβερνητικό πρόγραμμα με ενάρετες, αλλά ταυτόχρονα και γενικές αντιπροτάσεις (που απορρίπτονται από το υπέρτατο κακό που μας κυβερνά αγνοώντας τα πραγματικά περιστατικά)
• Ακραία και επικίνδυνη αμφισβήτηση της αντιπροσώπευσης μέσω της μιας και μόνης, παλιάς και δοκιμασμένης θεωρίας: όποιοι δεν είναι μαζί μας είναι κατά της χώρας.
Ο αυθεντικός λαϊκιστής χρησιμοποιεί τον λόγο της δημαγωγίας προκειμένου μόνο και μόνο να ανέλθει στην εξουσία, ξεχνώντας κατά το δοκούν την επόμενη μέρα την όποια πολιτική επιχειρηματολογία με την οποία στην πραγματικότητα υφάρπαξε την ψήφο των πολιτών.
Το παράδειγμα της πυρκαγιάς στο Μάτι είναι ενδεικτικό της τακτικής που εφάρμοσε η Νέα Δημοκρατία κατά την προεκλογική περίοδο. Ηταν μια συνειδητή επιλογή λαϊκισμού προκειμένου να φορτίσει το λαϊκό αίσθημα. Δεν επρόκειτο για μια πολιτική ψευδαίσθηση, για έναν λανθασμένο υπολογισμό των συνθηκών ή για μια ημιτελή αναγνώριση των τεχνικών παραμέτρων της συμφοράς. Σε μια τέτοια περίπτωση η συζήτηση θα ήταν διαφορετική. Αντίθετα, ήταν ένας εξόφθαλμος εμπαιγμός.
Ας θυμηθούμε τι έλεγε τότε ο κ. Μητσοτάκης και τι είπε στη σύνοδο του ΟΗΕ.
Ιούλιος 2018, ως αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης:
• «Τα γεγονότα έχουν τη δική τους φωνή και είναι αμείλικτη».
• «Πώς ασκούν τα καθήκοντά τους και σήμερα αυτοί οι άνθρωποι; Ο Τόσκας, ο Σκουρλέτης, η Δούρου, ο αρχηγός της Πυροσβεστικής και της ΕΛ.ΑΣ.; Αυτοί μπορεί να κληθούν να διαχειριστούν και άλλη πυρκαγιά. Ποιος έχει εμπιστοσύνη σε αυτούς να διαχειριστούν μια ακόμα καταστροφή;».
• «Ολοι είχαμε την εικόνα ότι έχουμε καταστροφή και ο πρωθυπουργός έδινε την εικόνα άνεσης».
• «Οι πολίτες δεν χρεώνουν στον Τσίπρα μόνο ανικανότητα αλλά και πρωτοφανή κυνισμό και θράσος».
• «Η διαχείριση της κρίσης από την κυβέρνηση με κάνει να πιστεύω ότι υπάρχει προσπάθεια όχι μόνο επικοινωνιακής αντιμετώπισης αλλά και συγκάλυψης ευθυνών».
Σεπτέμβριος 2019, ως πρωθυπουργός:
«Νωρίς το απόγευμα της 23ης Ιουλίου, πέρυσι, μια μικρή πυρκαγιά ξέσπασε σε λόφο έξω από την Αθήνα. Οι πυροσβεστικές υπηρεσίες αντιμετωπίζουν χιλιάδες τέτοιες φωτιές κάθε χρόνο. Αυτή όμως ήταν διαφορετική. Οδηγούμενη από ισχυρούς ανέμους, εξαπλώθηκε γρήγορα και έφτασε στην προαστιακή κωμόπολη του Ματιού. Μόλις μπήκε στην πευκόφυτη οικιστική περιοχή κατέστη αδύνατο να περιοριστεί. (...) Ολα έγιναν σε λιγότερο από τέσσερις ώρες. Η καταστροφή στο Μάτι συγκλόνισε βαθύτατα την ελληνική κοινωνία. Τα ακραία καιρικά φαινόμενα είναι η απευθείας συνέπεια της κλιματικής αλλαγής».
Η δεύτερη δήλωση περιγράφει με ακριβή τρόπο το τι έγινε πραγματικά στο Μάτι εκείνες τις ημέρες. Είναι πράγματι μια νηφάλια προσέγγιση που αναδεικνύει το διεθνές πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής και των ενδεχομένως ανεπίστρεπτων επιπτώσεων που προκαλεί.
Απέχει πολύ από τη δήλωση «η κυβέρνηση φέρει την ευθύνη στο ακέραιο για την πυρκαγιά αυτή». Οι δηλώσεις του ως αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης, δεδομένης και της ομιλίας στον ΟΗΕ, είναι ένα χοντροκομμένο δείγμα πολύ καλά μελετημένου λαϊκισμού με στόχο τον περαιτέρω συγκλονισμό της ελληνικής κοινωνίας.
Οι παρεμβάσεις του καλοκαιριού του 2018 έχουν όλα τα χαρακτηριστικά μιας επικίνδυνης λαϊκιστικής στρατηγικής:
- προχωράει σε διαχωρισμό ταλαιπωρημένου λαού και μιας κυβερνητικής ελίτ που είναι «άνετη», «κυνική» και «με θράσος»
- υπονοεί χωρίς προτάσεις ότι μπορούσε να υπάρξει εναλλακτική
- δίνεται ηθική διάσταση στο πρόβλημα ανασύροντας από το καλάθι της συνωμοσιολογίας λέξεις όπως «συγκάλυψη»
- εμφανίζει αντιπαράθεση μεταξύ «όλων εμάς» και του πρωθυπουργού, που είναι απέναντί «μας» («εμείς μόνο εκπροσωπούμε τον λαό»/αμφισβήτηση αντιπροσώπευσης),
- συνδέει την γεγονός με την πολιτική κατάσταση, σε μια τακτική «εμείς θα σώζαμε τους νεκρούς».
Ο κ. Μητσοτάκης αμέσως μετά την εκλογή του, ως πρωθυπουργός, από την πρώτη στιγμή φρόντισε να αποκαταστήσει παραιτηθέντες επιχειρησιακούς παράγοντες που αναμίχθηκαν στο Μάτι αναβαθμίζοντάς τους και τη Δευτέρα, μπροστά σε διεθνές κοινό, απέσυρε εντελώς την κριτική του προσπαθώντας να ρετουσάρει την εικόνα του λαϊκιστή ηγέτη που επί χρόνια διαμόρφωνε.
Η βιαστική τακτοποίηση αυτών των εκκρεμοτήτων φανερώνει το αδιέξοδο μιας στρατηγικής που εγκλωβίζει και εκθέτει το πολιτικό υποκείμενο. Διότι αποτελεί ένα παράδειγμα πολιτικής στρατηγικής για το πώς ένα κόμμα εργαλειοποιεί, τσουβαλιάζει, εκμεταλλεύεται και, στο τέλος, τζογάρει στον πόνο δεκάδων οικογενειών. Κι αυτό γυρίζει τώρα μπούμερανγκ. Γιατί ο λαϊκισμός είναι ένα τέρας που στο τέλος τρώει τα παιδιά του.
* Ο Ανδρέας Μπελεγρής είναι δημοσιογράφος
Πηγή: Η Εφημερίδα των Συντακτών
Ηταν μια περίοδος που ορισμένοι, προκειμένου να λαϊκίσουν, κατήγγελλαν και έπειτα εφάρμοζαν αναλυτικά όλο το manual του λαϊκισμού, στην πιο ακραία ευρωπαϊκή εκδοχή του. Ηταν μια μετα-λαϊκιστική πρακτική με χαμηλό ταβάνι, που μπορούσε να φτάσει το πολύ μέχρι μια εθνική εκλογική αναμέτρηση και που μετά θα ξηλωνόταν μοιραία μες στην καθημερινότητα, πόντο πόντο. Μερικά παραδείγματα ιδεολογικής/επικοινωνιακής κατεύθυνσης ήταν τα εξής:
• Ηθικοπλαστική αντιπαράθεση του λαού από τη μια πλευρά με μια φαντασιακή άκαμπτη εξουσία από την άλλη
• Υποσχέσεις για μια «ρεαλιστική» εναλλακτική διαχείρισης κρίσεων
• Ανάδειξη του λαού ως του απόλυτου θύματος μιας άτεγκτης κυβέρνησης
• Κυβερνητικό πρόγραμμα με ενάρετες, αλλά ταυτόχρονα και γενικές αντιπροτάσεις (που απορρίπτονται από το υπέρτατο κακό που μας κυβερνά αγνοώντας τα πραγματικά περιστατικά)
• Ακραία και επικίνδυνη αμφισβήτηση της αντιπροσώπευσης μέσω της μιας και μόνης, παλιάς και δοκιμασμένης θεωρίας: όποιοι δεν είναι μαζί μας είναι κατά της χώρας.
Ο αυθεντικός λαϊκιστής χρησιμοποιεί τον λόγο της δημαγωγίας προκειμένου μόνο και μόνο να ανέλθει στην εξουσία, ξεχνώντας κατά το δοκούν την επόμενη μέρα την όποια πολιτική επιχειρηματολογία με την οποία στην πραγματικότητα υφάρπαξε την ψήφο των πολιτών.
Το παράδειγμα της πυρκαγιάς στο Μάτι είναι ενδεικτικό της τακτικής που εφάρμοσε η Νέα Δημοκρατία κατά την προεκλογική περίοδο. Ηταν μια συνειδητή επιλογή λαϊκισμού προκειμένου να φορτίσει το λαϊκό αίσθημα. Δεν επρόκειτο για μια πολιτική ψευδαίσθηση, για έναν λανθασμένο υπολογισμό των συνθηκών ή για μια ημιτελή αναγνώριση των τεχνικών παραμέτρων της συμφοράς. Σε μια τέτοια περίπτωση η συζήτηση θα ήταν διαφορετική. Αντίθετα, ήταν ένας εξόφθαλμος εμπαιγμός.
Ας θυμηθούμε τι έλεγε τότε ο κ. Μητσοτάκης και τι είπε στη σύνοδο του ΟΗΕ.
Ιούλιος 2018, ως αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης:
• «Τα γεγονότα έχουν τη δική τους φωνή και είναι αμείλικτη».
• «Πώς ασκούν τα καθήκοντά τους και σήμερα αυτοί οι άνθρωποι; Ο Τόσκας, ο Σκουρλέτης, η Δούρου, ο αρχηγός της Πυροσβεστικής και της ΕΛ.ΑΣ.; Αυτοί μπορεί να κληθούν να διαχειριστούν και άλλη πυρκαγιά. Ποιος έχει εμπιστοσύνη σε αυτούς να διαχειριστούν μια ακόμα καταστροφή;».
• «Ολοι είχαμε την εικόνα ότι έχουμε καταστροφή και ο πρωθυπουργός έδινε την εικόνα άνεσης».
• «Οι πολίτες δεν χρεώνουν στον Τσίπρα μόνο ανικανότητα αλλά και πρωτοφανή κυνισμό και θράσος».
• «Η διαχείριση της κρίσης από την κυβέρνηση με κάνει να πιστεύω ότι υπάρχει προσπάθεια όχι μόνο επικοινωνιακής αντιμετώπισης αλλά και συγκάλυψης ευθυνών».
Σεπτέμβριος 2019, ως πρωθυπουργός:
«Νωρίς το απόγευμα της 23ης Ιουλίου, πέρυσι, μια μικρή πυρκαγιά ξέσπασε σε λόφο έξω από την Αθήνα. Οι πυροσβεστικές υπηρεσίες αντιμετωπίζουν χιλιάδες τέτοιες φωτιές κάθε χρόνο. Αυτή όμως ήταν διαφορετική. Οδηγούμενη από ισχυρούς ανέμους, εξαπλώθηκε γρήγορα και έφτασε στην προαστιακή κωμόπολη του Ματιού. Μόλις μπήκε στην πευκόφυτη οικιστική περιοχή κατέστη αδύνατο να περιοριστεί. (...) Ολα έγιναν σε λιγότερο από τέσσερις ώρες. Η καταστροφή στο Μάτι συγκλόνισε βαθύτατα την ελληνική κοινωνία. Τα ακραία καιρικά φαινόμενα είναι η απευθείας συνέπεια της κλιματικής αλλαγής».
Η δεύτερη δήλωση περιγράφει με ακριβή τρόπο το τι έγινε πραγματικά στο Μάτι εκείνες τις ημέρες. Είναι πράγματι μια νηφάλια προσέγγιση που αναδεικνύει το διεθνές πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής και των ενδεχομένως ανεπίστρεπτων επιπτώσεων που προκαλεί.
Απέχει πολύ από τη δήλωση «η κυβέρνηση φέρει την ευθύνη στο ακέραιο για την πυρκαγιά αυτή». Οι δηλώσεις του ως αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης, δεδομένης και της ομιλίας στον ΟΗΕ, είναι ένα χοντροκομμένο δείγμα πολύ καλά μελετημένου λαϊκισμού με στόχο τον περαιτέρω συγκλονισμό της ελληνικής κοινωνίας.
Οι παρεμβάσεις του καλοκαιριού του 2018 έχουν όλα τα χαρακτηριστικά μιας επικίνδυνης λαϊκιστικής στρατηγικής:
- προχωράει σε διαχωρισμό ταλαιπωρημένου λαού και μιας κυβερνητικής ελίτ που είναι «άνετη», «κυνική» και «με θράσος»
- υπονοεί χωρίς προτάσεις ότι μπορούσε να υπάρξει εναλλακτική
- δίνεται ηθική διάσταση στο πρόβλημα ανασύροντας από το καλάθι της συνωμοσιολογίας λέξεις όπως «συγκάλυψη»
- εμφανίζει αντιπαράθεση μεταξύ «όλων εμάς» και του πρωθυπουργού, που είναι απέναντί «μας» («εμείς μόνο εκπροσωπούμε τον λαό»/αμφισβήτηση αντιπροσώπευσης),
- συνδέει την γεγονός με την πολιτική κατάσταση, σε μια τακτική «εμείς θα σώζαμε τους νεκρούς».
Ο κ. Μητσοτάκης αμέσως μετά την εκλογή του, ως πρωθυπουργός, από την πρώτη στιγμή φρόντισε να αποκαταστήσει παραιτηθέντες επιχειρησιακούς παράγοντες που αναμίχθηκαν στο Μάτι αναβαθμίζοντάς τους και τη Δευτέρα, μπροστά σε διεθνές κοινό, απέσυρε εντελώς την κριτική του προσπαθώντας να ρετουσάρει την εικόνα του λαϊκιστή ηγέτη που επί χρόνια διαμόρφωνε.
Η βιαστική τακτοποίηση αυτών των εκκρεμοτήτων φανερώνει το αδιέξοδο μιας στρατηγικής που εγκλωβίζει και εκθέτει το πολιτικό υποκείμενο. Διότι αποτελεί ένα παράδειγμα πολιτικής στρατηγικής για το πώς ένα κόμμα εργαλειοποιεί, τσουβαλιάζει, εκμεταλλεύεται και, στο τέλος, τζογάρει στον πόνο δεκάδων οικογενειών. Κι αυτό γυρίζει τώρα μπούμερανγκ. Γιατί ο λαϊκισμός είναι ένα τέρας που στο τέλος τρώει τα παιδιά του.
* Ο Ανδρέας Μπελεγρής είναι δημοσιογράφος
Πηγή: Η Εφημερίδα των Συντακτών
Σχόλια