Χιλή: Όαση για τους λίγους, κόλαση για τους πολλούς

του Λεωνίδα Βατικιώτη*

Πως η οικονομική κληρονομιά του δικτάτορα και πατέρα του νεοφιλελευθερισμού Αουγκούστο Πινοτσέτ ήταν ζωντανή το ξέραμε. Δεν υπάρχει διεθνής στατιστική σειρά που να μη δείχνει τα ρεκόρ που διατηρεί η Χιλή στις ανισότητες.  Αυτό που μάθαμε, με αφορμή τις μαζικές και βίαιες διαδηλώσεις που σάρωσαν τη χώρα, είναι πόσο βαθιά έχει παραμείνει στο DNA της Χιλής ο αυταρχισμός και η κρατική βία ακόμη και σε εποχές αστικού κοινοβουλευτισμού, όπως η σημερινή. Μάρτυρας, ο διψήφιος αριθμός νεκρών που άφησε πίσω του ο στρατός που βγήκε στους δρόμους της Χιλής, κατ’ εντολή του πρωθυπουργού Σεμπάστιαν Πινέρα, για πρώτη φορά μετά το 1973. Κι όπως φάνηκε το ευχαριστήθηκαν…

Αφορμή για τα πρωτοφανή σε έκταση επεισόδια ήταν μια αύξηση στα εισιτήρια των μέσων μαζικής μεταφοράς ύψους σχεδόν 4% που ανακοινώθηκε στις 6 Οκτωβρίου. Αυτή ωστόσο ήταν μόνο η αφορμή. Οι αιτίες πρέπει να αναζητηθούν στις εκρηκτικές ανισότητες που χωρίζουν στα δύο τη Χιλή. Στο ένα άκρο βρίσκονται τα πανάκριβα σπίτια στις ιδιωτικές περιφραγμένες με ηλεκτροφόρα συρματοπλέγματα περιοχές και οι ουρανοξύστες που δεσπόζουν στο κέντρο του Σαντιάγο, το οποίο αποκαλείται και Σανχάταν.  Στο άλλο άκρο είναι όχι μόνο η ακραία φτώχεια και η τριτοκοσμική εξαθλίωση. Το σημαντικότερο, μια μόνιμη κατάσταση φτωχοποίησης μισθωτών και αυτοαπασχολούμενων.

Έγραφε χαρακτηριστικά έκθεση του ΟΟΣΑ που δόθηκε στη δημοσιότητα στις 26 Φεβρουαρίου 2018, η οποία κατά τ’ άλλα προέβλεπε αύξηση του ΑΕΠ κατά 2,8%: «Το κενό της εισοδηματικής ανισότητας στη Χιλή είναι μεγαλύτερο κατά 65% από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ, με έναν από  τους υψηλότερους λόγους μεταξύ του μέσου εισοδήματος του πλουσιότερου 10% του πληθυσμού και του φτωχότερου 10%. Σχεδόν το ένα τρίτο των χιλιανών εργατών δουλεύουν σε ανεπίσημες ή μη σταθερές θέσεις εργασίας. Περισσότερα μπορούν να γίνουν για να χρησιμοποιηθούν οι φόροι και οι μεταβιβάσεις ώστε να διευθετηθεί η ανισότητα».  

Η Χιλή επίσης διατηρεί και μία ακόμη πρωτιά, που προσφέρεται για συμπεράσματα: Έχει το υψηλότεροι επίπεδο ανισότητας μετά τη φορολογία εισοδήματος μεταξύ των 36 κρατών μελών του ΟΟΣΑ. Το θλιβερό ρεκόρ της χώρας του Νερούντα και του Αλιέντε αποκαλύπτει πόσο χαμηλά βρίσκονται οι φορολογικοί συντελεστές για τους υπερπλούσιους ώστε ακόμη και μετά την επιβολή της φορολογίας εισοδήματος, η οποία υποτίθεται αμβλύνει τις αντιθέσεις επιβαρύνοντας δυσανάλογα τους πλούσιους, δεν επέρχεται καμία επίπτωση στην εξισορρόπηση των αντιθέσεων. Με το παράδειγμα της κοινωνικής ζούγκλας της Χιλής φαίνεται πού καταλήγει ο νεοφιλελεύθερος δρόμος ο οποίος υποτίθεται δημιουργεί ευκαιρίες για όλους: στην πιο ακραία ταξική κοινωνία που στο ένα άκρο έχει δισεκατομμυριούχους και στο άλλο φτωχούς και ανασφάλιστους προσωρινά εργαζόμενους…

Με δεδομένη επομένως την κοινωνική πόλωση της Χιλής άθλοι της, όπως για παράδειγμα το υψηλότερο κατά κεφαλήν ετήσιο εισόδημα στη Λατινική Αμερική, που ανέρχεται στα 20.000 δολάρια, δεν σημαίνουν το παραμικρό για όποιον  Χιλιανό δε ανήκει στην οικονομική ολιγαρχία. Κι αυτό φάνηκε πεντακάθαρα τις ημέρες των διαδηλώσεων στις οποίες πρωτοστάτησαν νέοι: μαθητές, φοιτητές και κόσμος της εργασιακής περιπλάνησης. Το ενδιαφέρον είναι πώς κανείς δεν είχε προβλέψει τη θύελλα, ακόμη κι όταν χτυπούσαν «κόκκινο» ένας – ένας οι δείκτες οικονομικής ασφυξίας των νοικοκυριών, όπως για παράδειγμα η αδυναμία του 1 στους 3 να αποπληρώσει τα προσωπικά του χρέη. Ήταν τέτοια η μακαριότητα της πολιτικής ελίτ, που ο πρόεδρος της χώρας Σεμπαστιάν Πινέρα, μόλις μια εβδομάδα πριν καεί η Χιλή, δήλωνε σε συνέντευξή του στους Financial Times: «Η Αργεντινή και η Παραγουάη είναι σε ύφεση, το Μεξικό και η Βραζιλία σε στασιμότητα, το Περού και ο Ισημερινός σε βαθιά πολιτική κρίση και σε αυτό το πλαίσιο η Χιλή μοιάζει με όαση»!

Ο δεξιός πρόεδρος Πινέρα είναι από τους πλουσιότερους ανθρώπους της Χιλής, με προσωπική περιουσία που, σύμφωνα με το περιοδικό Forbes, φτάνει τα 2,8 δισ. δολ. Το μίσος που εξέφρασε ενάντια στους διαδηλωτές όταν δήλωσε «είμαστε σε πόλεμο» και η κάλυψη απέναντι στο στρατό (που δεν έχει αλλάξει ούτε καν εμφάνιση από τα χρόνια του Πινοτσέτ όταν σκότωσε 40.000 δημοκράτες και προκάλεσε την εξαφάνιση άλλων 2.300) μπορεί να μην ταίριαζε με το ρόλο του ως εκλεγμένος πρόεδρος , ταίριαζε  πλήρως όμως με τα ταξικά του συμφέροντα. Ας κρατήσουμε ότι στις διαδηλώσεις πολλά από τα πανό των συγκεντρωμένων έγραφαν συνθήματα για τη διαφθορά των εταιρειών του προέδρου.

Αν κάτι επιπλέον εξοργίζει είναι η ανοχή απέναντι στη σφαγή των αμάχων που επέδειξαν τόσο οι Ηνωμένες Πολιτείες όσο και η Ευρωπαϊκή Ένωση. Αν δεν είχε προηγηθεί ο ζήλος που επέδειξαν απέναντι στη Βενεζουέλα, επικαλούμενες την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων για να ζητήσουν εκλογές και την παραίτηση του εκλεγμένου προέδρου Νικολάς Μαδούρο, κανείς δεν θα απαιτούσε να αναλάβουν το ρόλο του εγγυητή των ελευθεριών. Τα κατασταλτικά όργια της ισπανικής αστυνομίας στην Καταλονία και των αμερικανών σερίφηδων ενάντια ακόμη και σε ανήλικους μετανάστες είναι τόσο φρέσκα που Βρυξέλλες και Ουάσιγκτον το καλύτερο που έχουν να κάνουν είναι να μεριμνήσουν για την θωράκιση των ελευθεριών εντός των συνόρων τους. Στο βαθμό όμως που θέλουν να έχουν άποψη και για όσα συμβαίνουν εκτός, ο Πινέρα, με τουλάχιστον 15 νεκρούς στη θητεία του, εκατοντάδες τραυματίες και χιλιάδες συλλήψεις που αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο να καταλήξουν ακόμη και σε 5ετή φυλάκιση,  χρήζει άμεσης καταδίκης. Αυτό όμως που αντίθετα θα δούμε πολύ σύντομα, στις 11 Νοεμβρίου συγκεκριμένα, είναι ο ολιγάρχης χιλιανός Μπερλουσκόνι, να υποδέχεται στο Σαντιάγο δεκάδες ξένους ηγέτες με αφορμή τη σύνοδο του του Συμβουλίου Οικονομικής Συνεργασίας Ασίας – Ειρηνικού. Κι έτσι να ξεπλένεται μέσω του Τύπου.

Οι Χιλιανοί ωστόσο έχουν άλλη γνώμη. Η κυβέρνηση πολύ γρήγορα ανακάλεσε την αύξηση στα εισιτήρια ενώ την Τρίτη 22 Οκτωβρίου εξήγγειλε επίσης ένα πακέτο φιλολαϊκών μέτρων που μεταξύ άλλων περιλαμβάνει αύξηση 20% στη βασική σύνταξη. Παρόλα αυτά αίτημα των διαδηλωτών  παρέμενε να παραιτηθεί ο Πινέρα και να λογοδοτήσει η στρατιωτική ηγεσία  για τη βαρβαρότητα που θύμισε μέρες Πινοτσέτ.

Βολιβία: Επεισοδιακή καταμέτρηση ψήφων

Αντικρουόμενα είναι τα μηνύματα που έρχονται ακόμη και τρεις μέρες μετά τον πρώτο γύρο των εκλογών για την ανάδειξη προέδρου στη Βολιβία. Η αναμέτρηση της 20ης Οκτωβρίου δεν ήταν σίγουρο αν θα οδηγήσει σε δεύτερο γύρο, καθώς στο ενδεχόμενο που η διαφορά μεταξύ των δύο πρώτων υποψηφίων ξεπερνούσε το 10%, οι εκλογείς δε θα καλούνταν να ψηφίσουν ξανά. Μόνο αν ήταν μικρότερη του 10% θα πήγαιναν πάλι στις κάλπες στις 15 Δεκεμβρίου.

Οι δύο βασικοί υποψήφιοι είναι ο σημερινός πρόεδρος της χώρας Έβο Μοράλες και ο Κάρλος Μέσα.

Ο Έβο Μοράλες, ηγέτης του Κινήματος για το Σοσιαλισμό (MAS) εξελέγη πρώτη φορά το 2005 (με 54% των ψήφων) και επανεξελέγη το 2009 (64%) και το 2014 (61%). Ως αποτέλεσμα σήμερα είναι ο πρόεδρος της Νότιας Αμερικής με τη μεγαλύτερη θητεία. Πριν εκλεγεί πρόεδρος ηγούταν του κινήματος των ιθαγενών καλλιεργητών κόκας. Η προεδρία του σημαδεύτηκε από μια γενναία αγροτική μεταρρύθμιση που για πρώτη φορά στην ιστορία της χώρας έδωσε δικαιώματα στους αυτόχθονες και κοινωνικές παροχές όπως παιδεία και υγεία. Η προεδρία του Μοράλες σημαδεύτηκε επίσης από την εθνικοποίηση των πλουτοπαραγωγικών πόρων, που τον οδήγησε σε σύγκρουση με τις ΗΠΑ και άλλες δυτικές κυβερνήσεις. Αποτέλεσμα των μεταρρυθμίσεων του Μοράλες είναι η φτώχεια να έχει μειωθεί στο μισό, η Βολιβία να συγκαταλέγεται στις χώρες της Λατινικής Αμερικής με τη μικρότερη ανισότητα, ενώ η Βολιβία είναι παγκοσμίως η τρίτη χώρα με το υψηλότερο ποσοστό συμμετοχής γυναικών στην πολιτική.

Αν και η θητεία του Μοράλες είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τα πιο φτωχά κοινωνικά στρώματα έχει επικριθεί για την απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου που στην πράξη κατήργησε την απόφαση του δημοψηφίσματος του 2016 που προέβλεπε μόνο δύο προεδρικές θητείες. Το Συνταγματικό Δικαστήριο στη συνέχεια θεώρησε το όριο των δύο θητειών ως παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των υποψηφίων και στην πράξη ακύρωσε το δημοψήφισμα.

Το Πρόγραμμα του Κάρλος Μέσα θυμίζει τα διαρθρωτικά προγράμματα του ΔΝΤ. Κάθε ομιλία του ξεκινάει και τελειώνει  με το δημοσιονομικό έλλειμμα της χώρας, που υποτίθεται ότι εγκυμονεί κινδύνους, ενώ σύμφωνα με τον Μοράλες το χρίσμα του ο Μέσα το έλαβε στην αμερικανική πρεσβεία της Λα Πας… Ο Κάρλος Μέσα, που πριν ασχοληθεί με την πολιτική εργαζόταν ως δημοσιογράφος, είναι κόκκινο πανί για τους ιθαγενείς επειδή στο παρελθόν, προ Μοράλες, είχε διατελέσει αντιπρόεδρος στην κυβέρνηση του Λοζάντα που το 2003 είχε δολοφονήσει 63 διαδηλωτές οι οποίοι διαμαρτύρονταν ενάντια στην πώληση των κοιτασμάτων φυσικού αερίου της περιοχής Ελ Άλτο σε ξένες πολυεθνικές. Ο Μέσα ακόμη και τώρα δεν κρύβει ότι εκπροσωπεί μια μειοψηφία λευκών και πλούσιων. Σε ρόλο πολιτικού του βραχίονα λειτουργεί η Ένωση Νεολαίας της Σάντα Κλάρα (UJC) που έχει κατ’ επανάληψη εμπλακεί σε επιθέσεις εναντίον αυτοχθόνων, ενώ στις σημαίες της φέρει ναζιστικά και άλλα φασιστικά σύμβολα.  Σε εφόδους της αστυνομίας στα γραφεία τους έχουν ανά εποχές βρεθεί βόμβες, όπλα, κ.α.

Τρίτος στη σειρά υποψήφιος ήταν ο Όσκαρ Όρτις, στέλεχος επιχειρήσεων που κι αυτός υπόσχεται την κατάργηση των κοινωνικών πολιτικών του Μοράλες στο όνομα της δημοσιονομικής εξυγίανσης.

Ευρωπαίοι παρατηρητές, όπως ο ισπανός ευρωβουλευτής Μάνου Πινέδα κι ο πορτογάλος συνάδελφός του, Σάντρα Περέιρα, επαίνεσαν δημόσια τον αδιάβλητο χαρακτήρα της εκλογικής διαδικασίας, όπως έκανε κι ο πρόεδρος του εκλογικού δικαστηρίου της Ονδούρας που συμμετέχει στην Ομάδα Παρατηρητών. Αντίθετη γνώμη ωστόσο εξέφρασε η αμερικανική πρεσβεία στην Λα Πας και ο Κάρλος Μέσα, που κάλεσε τους οπαδούς του να διαμαρτυρηθούν, με αποτέλεσμα να σημειωθούν επεισόδια σε 9 πόλεις. Οι ενστάσεις της δεξιάς αντιπολίτευσης ξέσπασαν όταν τα αποτελέσματα πάγωσαν στην ενσωμάτωση του 83,8% όταν ο Μοράλες προηγούταν με 45,3% έναντι του Μέσα που κέρδιζε με 38,2%. Η διακοπή της ενσωμάτωσης αποτελεσμάτων επί 24 ώρες και η εκτίναξη μετά της διαφοράς στο 10,12%, σε ένα ποσοστό δηλαδή που απέτρεπε τον δεύτερο γύρο, οδήγησε την αντιπολίτευση να κατηγορήσει την κυβέρνηση για νοθεία του εκλογικού αποτελέσματος και τον Μέσα να δηλώσει πώς δεν πρόκειται να αναγνωρίσει αυτό το αποτέλεσμα..

Πηγή : του Λεωνίδα Βατικιώτη στη Νέα Σελίδα