«Ο Μητσοτάκης κινδυνεύει να μείνει στην ιστορία για την καταστροφή μιας μικρής Πομπηΐας»

του Νίκου Ξυδάκη

Τι έγινε από το 2015 έως το 2019. Την 17η Ιουνίου 2019, ως υπουργός Πολιτισμού έκανα αυτοψία στο αρχαιολογικό πεδίο του σταθμού Βενιζέλου. Τα εντυπωσιακά ευρήματα της αυτοκρατορικής οδού Decumanus Maximus, το μαρμάρινο οδόστρωμα, οι κιονοστοιχίες, τα απομεινάρια μεταλλουργικών εργαστηρίων και καταστημάτων επιβεβαίωσαν όσα είχα ήδη ακούσει από σοβαρούς αρχαιολόγους και από τον δήμαρχο Γιάννη Μπουτάρη. Είδα μια μικρή Πομπηΐα. Την 22α Ιουνίου κάναμε σύσκεψη με τον δήμαρχο και τον υπουργό Υποδομών Χρ. Σπίρτζη και αποφασίσαμε να δώσουμε ώθηση στο έργο του μετρό, χωρίς να αλλοιωθεί η ακεραιότητα  των καταπληκτικών μνημείων· τα μνημεία θα ήταν δώρο και προίκα του μετρό προς τη Θεσσαλονίκη. Και μετρό και μνημεία, ήταν η γραμμή μας.

Ο δήμαρχος είχε ήδη στα χέρια του επιστημονικές  προτάσεις διάσωσης και ανάδειξης από την Πολυτεχνική Σχολή του ΑΠΘ. Γνωρίζαμε ήδη πώς είχαν αντιμετωπίσει παρόμοια ευρήματα σε σήραγγες μετρό οι Ιταλοί στη Ρώμη και οι Βούλγαροι στη Σόφια, τι τεχνικές λύσεις είχαν δοθεί και με πόσο σεβασμό και ευφυΐα ανέδειξαν παρόμοια μνημεία.

Αναπομπή και αποφάσεις

Το πρώτο βήμα: Εκείνο το φλογερό καλοκαίρι 2015, των μνημονίων και της διαπραγμάτευσης, ως αρμόδιος υπουργός ανέπεμψα στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο για επανεξετάση, με το ερώτημα για διατήρηση κατά χώραν των μνημείων. Μεσολάβησαν πολλά: Δημοψήφισμα, συμφωνία, προκήρυξη εκλογών, εκλογές. Το ερώτημα συζητήθηκε στο ΚΑΣ, την 15η Σεπτεμβρίου 2019, με υπηρεσιακή κυβέρνηση, μια εβδομάδα προ των εκλογών! Καμία πολιτική πίεση, μόνο η ευθύνη έναντι της ιστορίας.

Σ’ εκείνη λοιπόν την ιστορική συνεδρίαση, χωρίς φόβο και πάθος, ΟΛΑ τα μέλη του ΚΑΣ, οι προϊστάμενοι των αρμόδιων διευθύνσεων του ΥΠΠΟ και η Εφορεία Αρχαιοτήτων της πόλης της Θεσσαλονίκης τάχθηκαν υπέρ της κατά χώραν διατήρησης των αρχαιοτήτων καθώς, όπως είπαν, πρόκειται για μοναδικά ευρήματα και δείγματα αστικού σχεδιασμού του Βυζαντίου, που δεν υπάρχουν πουθενά αλλού στον κόσμο. Λίγο αργότερα, τον Οκτώβριο του 2015, ο νέος Υπουργός Πολιτισμού Α. Μπαλτάς υπέγραψε τη σχετική απόφαση, στην οποία προβλέπεται η κατά χώρα διατήρηση των αρχαιοτήτων και η σύνταξη πλήρους αρχιτεκτονικής μελέτης για την ανάδειξη τους.

Ακολούθησαν κι άλλες συνεδριάσεις, σύνταξη προμελετών και μελετών, έγκρισή τους από το ΚΑΣ, ένταξη στο τεχνικό πρόγραμμα του Μετρό Θεσσαλονίκης, και η παραδοχή ότι το μετρό θα περάσει, αλλά ο σταθμός θα παραδοθεί έτοιμος λίγο αργότερα από τους υπόλοιπους δώδεκα.

Κυβέρνηση Μητσοτάκη 2019

Φθινόπωρο 2019: Αιφνιδίως και σαν έτοιμοι από καιρό, οι νέοι κυβερνώντες αποφασίζουν να μην τηρηθεί καμία απόφαση για διάσωση και ανάδειξη, να ακυρωθιύν όλα, να προκριθεί η πιο καταστροφική και ταυτόχρονα πιο δαπανηρή λύση, που θα εκτροχιάσει όλο τον προγραμματισμό του συνολικού έργου, χωρίς κανένα τεχνικό επιχείρημα ή πλεονέκτημα κόστους ― το αντίθετο. Ο ίδιος ο πρωθυπουργός προαναγγέλλει την αποκόλληση των μνημείων! Οι επιστημονικές εταιρείες των αρχαιολόγων διαμαρτύρονται και καταγγέλλουν. Οι ξένοι αρχαιογνώστες το ίδιο. Η απελθούσα διοίκηση του Μετρό τεκμηριώνει τεχνικά και οικονομικά το εφικτό έργο της ανάδειξης του πιο ομιλητικού ερειώνα της βυζαντινής αυτοκρατορικής Θεσσαλονίκης.

Γιατί αυτή η μανία αλλοίωσης των μνημείων;

Δυσκολεύομαι πολύ να το κατανοήσω σε βάθος. Δεν μου αρκεί καν η εύλογη, κατά τα λοιπά, εξήγηση της απληστίας εργολάβων και μεσαζόντων, οι οποίοι φυσικά περιφρονούν και μνημεία και ιστορία και κοινωνίες πολιτών.

Αντιλαμβάνομαι βεβαίως ότι ο εργολάβος υποχρεούται έως το 2021 να έχει παραδώσει εν λειτουργία τους υπόλοιπους 12 σταθμούς, σύμφωνα με τον σχεδιασμό και τις συμβατικές του υποχρεώσεις. Επίσης, έχει μάθει να τραβάει κι άλλο χρήμα, με πρόσχημα τις καθυστερήσεις των αρχαιολογικών ανασκαφών: Η γραμμή του μετρό χαράκτηκε πάνω στη βυζαντινή Μέση Οδό, παρά το πλήθος προειδοποιήσεων και τεκμηριωμένων επισημάνσεων των αρχαιολόγων, με προεξάρχοντα τον τότε έφορο βυζαντινών αρχαιοτήτων Χαράλαμπο Μπακιρτζή. Ακριβώς για να υπάρξει ανασκαφικό έργο, καθυστέρηση και εκτόξευση του κόστους… Η αρχαιολογική δαπάνη είχε προϋπολογιστεί περί τα 30 εκατομμύρια, πήγε στα 130 εκατομμύρια, και κυρίως πρόσφερε μια δικαιολογί αγια τις διαρκείς καθυστερήσεις του στοιχειωμένου έργου. Σημειώνουμε ότι υπεύθυνος αρχαιολόγος για τα έργα του μετρό ήταν ο καθηγητής Τιβέριος, ο οποίος ταυτόχρονα ως μέλος του ΚΑΣ ψήφισε για την αποκόλληση των ευρημάτων στο σταθμό Βενιζέλου.

Και να, ξαφνικά η κυβέρνηση διαπιστώνει ότι δεν μπορεί να παραλάβει τους 12 σταθμούς, χωρίς τον σταθμό Βενιζέλου, που θα ενταχθεί  αργότερα λόγω διάσωσης των μνημείων.

Απορώ...

Απορώ με την επιπολαιότητα του Κυριάκου Μητροτάκη, ο οποίος κινδυνεύει να μείνει στην ιστορία μόνο από αυτό: ως ο πρωθυπουργός που κατέστρεψε μια μικρή Πομπηΐα στη Θεσσαλονίκη, 6,5 μέτρα κάτω από την άσφλατο του 21ου αιώνα. Από τέτοια μένουν στην ιστορία οι πολιτικοί. Τον Κωνσταντίνο Καραμανλή τον θυμόμαστε περισσότερο για την ανάδειξη της Ακρόπολης από τον συγκαιρινό του μαιτρ αρχιτέκτονα Δημήτρη Πικιώνη και από τη μέριμνά του για την ανάδειξη των βασιλικών τάφων της Βεργίνας από τον παθιασμένο αρχαιολόγο Μανόλη Ανδρόνικο. Ο Κων. Καραμανλής συνδέει την ιστορική του υστεροφημία με τα έργα του Πικιώνη και του Ανδρόνικου. Ο  Κυρ. Μητσοτάκη συνδέεται με την καταστροφή του Decumanus Maximus και τη Λίνα Μενδώνη.

Απορώ επίσης με την υπουργό Μενδώνη. Θα μείνει ως η αρχαιολόγος που πρωτοστάτησε να φύγουν, να ξεκολλήσουν, να ξεκουμπιστούν τα αρχαία. Και ταυτόχρονα ως η υπουργός που πρωτοστάτησε στην αναστήλωση του αμαρτωλού συνδικαλιστικού απαράτ των ερευνώμενων για σιερά κακουργημάτων και διασπάθιση δημοσίου χρήματος. Αυτό φιλοδόξησε στη ζωή της, ως αρχαιολόγος και ως πολιτικός υπάλληλος;

Απορώ με τους αρχαιολόγους, τα μέλη του ΚΑΣ και τους προϊσταμένους των διευθύνσεων της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, ιδρυθείσας το 1833, της πρώτης ιστορικά σε όλη την Ευρώπη. Τόσο μεγάλη περιφρόνηση για την επιστήμη τους, για την ιστορία της Υπηρεσίας, για τη μνήμη των ένδοξων προκατόχων τους, του Τσούντα, του Κοντολέοντος, του Καρούζου, του Μηλιάδη, του Ανδρόνικου, τόσων και τόσων άλλων που έσωσαν όχι απλώς μνημεία, αλλά την ίδια τη μνήμη και την αυτογνωσία του νεότερου ελληνισμού;

Απορώ με τους φιλελεύθερους, του συντηρητικούς, τους πατριώτες και εθνικόφρονες που υποστηρίζουν τη Νέα Δημοκρατία. Αυτοί οι λαύροι μακεδονομάχοι, οι εραστές του χαμένου τάφου του Μεγαλέξανδρου στην Αμφίπολη, οι πιστοί θεωριών συνωμοσίας εις βάρος των ανάδλεφων Ελλήνων, εμφανίζονται τόσο τυφλοί, κουφοί, αναίσθητοι όταν το οικονομικό συμφέρον κάποιων εργολάβων καταστρέφει το πνεύμα της Θεσσαλονίκης και της χιλιόχρονης βυζαντινής Ελλάδας; Μα ναι, οι υπερπατριώτες ελληνοπώλες, οι άριστοι, οι εθναμύντορες, είναι οι συνήθεις απατεώνες κερδοσκόποι, έτοιμοι να τσιμεντώσουν μνημεία, να απλώσουν το χέρι στη μίζα, να αξιοποιήσουν την επικράτεια του ιστορικού ερειπιώνα σαν μια ακόμη μπίζνα, μια αντιπαροχή.  Η πολιτιστική κληρονομιά γι’ αυτούς είναι ένα ενοχλητικό εμπόδιο. Είναι οι κυβερνήτες των διομολογήσεων, οι μπέηδες που ζητούν μπαξίσι και διευκολύνουν τον Ελγιν. 

* Νϊκος Ξυδάκης, πρώην υπουργός Πολιτισμού

https://tvxs.gr/